• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شرایط انتاج قیاس مرکب از حملیه و منفصله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شرایط انتاج قیاس مرکب از حملیه و منفصله، به‌معنای شرایط لازم برای نتیجه‌بخش بودن قیاس اقترانی شرطی مرکب از حملیه و شرطیه منفصله است.



قیاس مرکب از حملیه و شرطیه منفصله، از اقسام قیاس اقترانی شرطی است. در این قیاس، قضیه حملیه یا واحد است یا متعدد.

۱.۱ - قسم اول

در صورت اول، قضیه حملیه باید موجبه، و صغرا قرار گیرد و محمول حملیه، موضوع در همه شقوق منفصله واقع شود و قضیه منفصله، باید قضیه کلیه باشد و قیاس، به صورت شکل اول باشد. این صورت دارای چهار ضرب است و نتیجه در این ضروب به حسب کیفیت تابع کبرا، و به حسب کمیت تابع صغرا می‌باشد.
ضروب این صورت و نتایج آنها عبارتند از:
۱. حملیه موجبه کلیه و منفصله موجبه کلیه؛ مثل: "کلّ (ا) (ب)؛ و دائماً کلّ (ب) اما (ج) و اما (د). فکلّ (ا) اما (ج) و اما (د)".
۲. حملیه موجبه جزئیه و منفصله موجبه کلیه؛ مثل: "بعض (ا) (ب)؛ و دائماً کلّ (ب) اما (ج) و اما (د). فبعض (ا) اما (ج) و اما (د)".
۳. حملیه موجبه کلیه و منفصله سالبه کلیه؛ مثل: "کلّ (ا) (ب)؛ و لا یکون البتة (ب) اما (ج) و اما (د). فکلّ (ا) لا یکون البتة اما (ج) و اما (د)".
۴. حملیه موجبه جزئیه و منفصله سالبه کلیه؛ مثل: "بعض (ا) (ب)؛ و لا یکون البتة (ب) اما (ج) و اما (د). فبعض (ا) لا یکون البتة اما (ج) و اما (د)".
مثال: "هذا عددٌ؛ و دائماً اما ان یکون العدد زوجاً او فرداً. فهذا اما ان یکون زوجاً او فرداً".
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۶۱-۱۶۲.


۱.۲ - قسم دوم

صورت دوم (تعدد قضیه حملیه) در جایی است که قضیه منفصله، صغرا واقع شود. تعداد حملیات در این صورت، به عدد اجزای قضیه منفصله است. و همه قضایای حملیه با هر جزء منفصله دارای وجه اشتراک بوده و همه اجزای منفصله نیز با همدیگر وجه مشترک خواهند داشت.
این صورت اگر در قالب شکل اول تالیف شود "قیاس مقسم" و "استقرای تام" نامیده می‌شود. مثل: "کلّ متحرک اما ان یکون حیواناً و اما ان یکون نباتاً و اما ان یکون جماداً؛ و کلّ حیوان جسمٌ و کلّ نبات جسمٌ و کلّ جماد جسمٌ. فکلّ متحرک جسمٌ". در این صورت، منفصله و همه اجزای آن باید موجبه بوده و قضیه حملیه باید کلیه باشد و اما این صورت اگر در قالب شکل دوم تالیف شود باید اجزای نفصله و اجزای حملیات، شروط شکل دوم قیاس حملی را داشته باشند. این صورت، در قالب شکل سوم تالیف نمی‌شود.
[۴] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۳۷-۱۳۸.
[۵] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۴۵-۱۴۶.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.


۱. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۷۲-۱۷۴.    
۲. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۶۱-۱۶۲.
۳. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۸۸-۸۹.    
۴. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۳۷-۱۳۸.
۵. ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۴۵-۱۴۶.
۶. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۸۸.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «شرایط انتاج قیاس مرکب از حملیه و منفصله»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۱.    




جعبه ابزار