استقرای تام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

استقرای تام، استدلال بر حکم کلّی از طریق بررسی تمام افراد جزئی است.

۱ - تعریف

[ویرایش]

---

استقرای تام، استقرایی است که در آن تمام افراد جزئی بررسی و ملاحظه گردیده و آن گاه حکمی کلی درباره آنها صادر می‌شود. این نوع استقرا را که معتبر و یقین‌آور است استقرای برهانی نیز می‌نامند، مانند این که هر یک از سیارات منظومه شمسی جداگانه بررسی شود و با مشاهده بیضی شکل بودن مدار آنها، حکم شود که تمام سیارات شمسی مداری بیضی شکل دارند. این گونه استقرا هنگامی امکان‌پذیر است که جزئیات و افراد مورد مطالعه محدود و اندک باشد.
«پس اگر اصغر و اوسط متساوی باشند در دلالت و آن‌چنان بود که جزویات محصور بود و حکم در همه ثابت، حکم بر آن کلی صادق بود و آن استقراء برهانی بود و آن را استقراء تام خوانند».
«اما چون موضوع مساوی جزویات باشد، چنانکه شرط استقراء است، هرحکم که بر همه جزویات کنند بر طبیعت موضوع کرده باشند».

۱.۱ - تعریف قوانین الاصول

در کتاب «قوانین الاصول» آمده است:
«و هو اما تام او ناقص اما الاول فهو ما وجد الحکم فی جمیع الجزئیات مثل ان یقال الجسم اما حیوان او نبات او جماد و کل منها متحیز فکل جسم متحیز و هو الذی یسمونه بالقیاس المقسِّم و هو یفید الیقین».

۲ - پانویس

[ویرایش]

---