شدّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَدَد (به فتح شین و دال) از
واژگان قرآن کریم و به معنای محکم بستن است. مشتقات این واژه که در آیات قرآن به کار رفته عبارتند از:
شَدید (به فتح شین) به معنای سخت و محکم و جمع آن
شِداد و
اَشِدّاء است.
أَشَدّ، اسم تفضیل و به معنای قوی‌تر و محکم‌تر است و
اَشُدّ (به فتح همزه و ضم شین و دال مشدد) به معنای استحکام نیروی جوانی و سنّ است.
شَدَد به معنی محکم بستن است.
«شَدَدْتُ الشَّی‌ءَ» یعنی آن را محکم بستم.
(وَ شَدَدْنا مُلْکَهُ) «حکومت او را محکم و قوی کردیم.»
(سَنَشُدُّ عَضُدَکَ بِاَخِیکَ) «بازوی تو را حتما بوسیله برادرت قوی و نیرومند می‌کنیم.»
(حَتَّی اِذا اَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثاقَ) «چون آنها را سنگین کردید بندها را محکم کنید.»
(کَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِی یَوْمٍ عاصِفٍ) «مانند خاکستری که
باد در روز طوفانی بر آن سخت وزیده است.»
شَدید به معنای سخت و محکم است. مثل عذاب شدید، رکن شدید، باس شدید، شدید القوی (
جبرئیل)، زلزله شدید، حساب شدید و غیره که در قرآن مجید آمده است.
جمع آن شداد و اشّداء است، مثل
(وَ بَنَیْنا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِداداً) شاید مراد آنست که هر یک در خواص و صفات خود محکم و سخت است. و مثل
(مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ اَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ)أَشَدّ، اسم تفضیل و به معنای قوی‌تر و محکم‌تر است.
(وَ قالُوا مَنْ اَشَدُّ مِنَّا قُوَّةً) (اَ اَنْتُمْ اَشَدُّ خَلْقاً اَمِ السَّماءُ بَناها)اَشُدّ جمع شدّ است. مثل اضرّ جمع
ضرّ و شدّ به معنی قوه است و مراد از اشدّ، استحکام نیروی جوانی و سنّ است. بعضی آنرا جمع شدّه دانسته‌اند، مثل
نعمة و انعم، و بعضی از اهل
بصره گفته‌اند: آن مفرد است.
در
جوامع الجامع فرموده: اشدّ حال اجتماع عقل و کمال خلق و نیرو و تمیز است، آن از الفاظ جمع است که واحد ندارد.
در
الصحاح و اقرب آنرا از هیجده سالگی تا سی سالگی گفته است.
منظور از بلوغ اشدّ، رسیدن بر شد و
تعقّل و استحکام جوانی است.
(وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْیَتِیمِ اِلَّا بِالَّتِی هِیَ اَحْسَنُ حَتَّی یَبْلُغَ اَشُدَّهُ) در آیه دیگر بجای اشدّ کلمه «
رشد» آمده است.
(وَ ابْتَلُوا الْیَتامی حَتَّی اِذا بَلَغُوا النِّکاحَ فَاِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا اِلَیْهِمْ اَمْوالَهُمْ..)در آیه اول دفع
مال یتیم مشروط است به بلوغ اشدّ و در دوم به احساس رشد، از این روشن می‌شود که هر دو به یک معنی است. این کلمه هفت بار در قرآن مجید آمده و همه توام با فعل بلوغ است و حکایت دارند اشدّ مرحله‌ای از عمر آدمی است که شخص به آن می‌رسد.
(وَ اِنَّهُ لِحُبِّ الْخَیْرِ لَشَدِیدٌ) بعضی شدید را
بخیل معنی کرده‌اند، یعنی
انسان چون
مال را دوست می‌دارد بخیل است.
راغب گوید: شدید ممکن است به معنی مفعول باشد یعنی انسان به دوستی مال بسته شده است و ممکن است به معنی فاعل باشد، گویا کیسه خود را برای دوستی مال بسته است.
مخفی نماند بهتر است آنرا به معنی مفعول بگیریم، یعنی انسان طبیعتا به دوستی مال بسته شده است، مثل
(زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ..) یعنی «الانسان معقود لحب الخیر».
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شدد»، ج۴، ص۱۰.
