سیره اخلاقی تربیتی امام خمینی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سیره
اخلاقی- تربیتی امام خمینی رحمةاللهعلیه»، اثر فارسی علی اصغر الهامی نیا، تلاشی است در بیان و تبیین سیره
اخلاقی- تربیتی
امام خمینی رحمةاللهعلیه در عرصه عمل، گفتار و اندیشه ایشان.
کتاب، با مقدمه کوتاهی از پژوهشکده تحقیقات اسلامی در اشاره به موقعیت والا و ویژه امام خمینی رحمةاللهعلیه آغاز و مطالب در پنج فصل، ارائه گردیده است.
نویسنده در ابتدا، به بیان کلیاتی پیرامون امور تربیتی پرداخته، پس از اشاره به مبانی و دیدگاه
های اخلاقی- تربیتی امام رحمةاللهعلیه ، ایشان را احیاگر ارزش
های اخلاقی جامعه دانسته و در نهایت، به برجستگی
های اخلاقی امام رحمةاللهعلیه پرداخته است.
فصل اول، در پنج بخش زیر، به بیان کلیاتی پیرامون مفاهیم تربیتی اختصاص یافته است:
۱. تبیین سه واژه زیر:
الف)
سیره : این واژه، نوع رفتار، سبک، متد و معیار «سیر» را بیان میکند؛ خواه صحیح باشد یا غلط، زشت باشد یا زیبا.
ب)
اخلاق : جمع «
خلق» است و به تواناییها و فضیلت
های ناپیدایی که با بینش و بصیرت قابل درک است، اطلاق میگردد.
ج) تربیت: معانی گوناگونی دارد که نویسنده، این تعریف را پسندیده است: «فراهم کردن زمینهها و عوامل، برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب».
۲. اهمیت تربیت: نویسنده معتقد است که اهمیت و جایگاه والای تربیت، از بدیهیات زندگی
انسان است، چرا که آدمیان در میدان عمل و کنش، همواره از اندیشه و بینش خویش مدد میجویند که به اعتقاد وی، آن نیز در سایه تربیت، اصلاح و یا فاسد میگردد و زندگی بشر همیشه تحت تاثیر تربیتی است که فرامی گیرد.
۳. ضرورت تربیت: که با توجه به بخش پیشین،
روشن میگردد.
۴. موضوع تربیت: به اذعان وی، شامل همه موجودات زنده، اعم از انسان،
حیوان و گیاهان میشود که حتی از دیدگاه
قرآن ، جمادات را نیز در بر میگیرد.
۵. هدف تربیت: نویسنده معتقد است که همه مکاتب بشری، بر اهمیت و ضرورت تربیت انسان، اتفاق نظر دارند، ولی هدف تربیت در همه آنها یکسان نیست، بلکه به تعداد جهان بینی
های موجود، اهداف تربیتی نیز متعدد میگردد.
در فصل دوم، به مبانی و دیدگاه
های اخلاقی و تربیتی امام خمینی رحمةاللهعلیه اشاره شده است. نویسنده معتقد است که عقیده،
اندیشه و عمل امام رحمةاللهعلیه ، در هر زمینهای، از جمله تعلیم و تربیت، همان نظر
اسلام واقعی است و آنچه از افکار، گفتار و کردار ایشان میتراوید، همان تعالیم روح بخش و انسان ساز اسلام بود که توسط یکی از تربیت یافتگان آن
دین جاوید، بیان میشد.
به باور وی، مبانی و منابع دیدگاه
های امام رحمةاللهعلیه ، در هر زمینهای، خرد ناب و اندیشه خالص بشری بود و ایشان، با خمیرمایه دینی و دست مایه علمی و ذهنی نقاد و اندیشهای آزاد، وارد دنیای علم، سیاست،
اخلاق و تربیت شد و در ربع قرن توانست ملتی مستقل و بااراده تربیت کند که خود بهترین دلیل بر موفقیت دیدگاه ایشان در صحنه تعلیم و تربیت است. در این زمینه، وی به بیان دورنمایی از آن حقایق و مبانی، در عناوین زیر پرداخته است:
جایگاه انسان، گستره و اهمیت تربیت، هماهنگی تربیت با
فطرت ، مقامات انسان، تقدم تزکیه بر تعلیم و نقطه آغازین تربیت که همان خودسازی میباشد.
فصل سوم، به بیان اصول و
روش
های اخلاقی، تربیتی امام رحمةاللهعلیه اختصاص یافته است. به باور نویسنده، با نگاهی اجمالی به
انقلاب اسلامی و رهبری امام رحمةاللهعلیه ، میتوان گفت که ایشان، بزرگترین مربی بشر در عصر حاضر بوده است، زیرا با اسلوبی خاص و
روشی بدیع و پشتکار و جدیتی تمام، نخست، به گسترش و تحکیم اندیشه ناب توحیدی و معارف بلند اسلامی پرداخت و اندیشهها را متوجه اسلام ناب ساخت و سپس، با سرنگونی طاغوت، صحیحترین نظام حکومتی را بنیان نهاد و پس از آن، در همه زمینهها، به تقویت و تحکیم ارزش
های اخلاقی اقدام کرد.
وی محور فعالیت
های اخلاقی و تربیتی امام رحمةاللهعلیه را همان
روش کلی اسلام دانسته که در عمل، به
روش
های جزیی متعددی تقسیم میشود و اصولی را نیز مد نظر دارد. او این محورها را در دو بخش زیر، توضیح داده است:
الف) اصول: منظور، عناوین شاخصی است که تار و پود نظام تربیتی امام رحمةاللهعلیه را تشکیل میدهد و وجود هریک از آنها ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ به گونهای که اگر محقق نشود، به اساس تعلیم و تربیت مورد نظر خدشه وارد میشود. این اصول، عبارتند از: خدامحوری، فراگیری تربیت، مهذب بودن مربی، الهی بودن تعلیم و
تربیت ، اراده فردی و پیمودن مراحل.
ب)
روشها: به باور نویسنده، امام رحمةاللهعلیه با بهره گیری از
روش
های قرآن و
سنت معصومین علیهالسّلام توانست در سطح بسیار گسترده و جهانی، تحولی عمیق و پایدار در اندیشه، عمل و
اخلاق مسلمانان ایجاد کند. این
روشها عبارتند از:
روش علمی، الگودهی، تشویق و تکریم، تلقین و تکرار،
دعا و مناجات.
در فصل چهارم، چگونگی نقش امام در احیای ارزش
های اخلاقی نشان داده شده است. نویسنده در این فصل، به دنبال اثبات این است که امام خمینی رحمةاللهعلیه ، از زمره آن عالمان و وارثانی بود که در
قرن بیستم، پرچم اسلام راستین را دوباره در جهان به اهتراز درآورد و در دنیای کفرزده، سخن از
خدا ،
پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلّم ، معاد و معنویت گفت و در تاریکی
های ماده پرستی، چراغ تهذیب و فضایل را برافروخت و به تربیت و تهذیب انسانها پرداخت.
خودسازی، معمار اسلام، نفس مسیحایی، همت عالی، تهذیب انسانها، مبارزه با رذایل، تعیین وظایف روحانیان، فرهنگیان،
خانواده و سایر مراکز، از عناوین این فصل است.
فصل پنجم، شامل برجستگی
های اخلاقی امام رحمةاللهعلیه است. نویسنده، امام رحمةاللهعلیه را آیینه تمام نمای محاسن و مکارم
اخلاق دانسته که در سراسر عمر خود، کوشید تا به طور مستمر از هرگونه زشتی و پلیدی خود را دور نگه دارد و به فضایل
اخلاقی آراسته باشد. به باور وی، همه کسانی که با ایشان در ارتباط بودند- اعم از شاگردان، همسر و فرزندان، همکاران، ملت و دوست و دشمن- معترفند که
امام ، فردی
متخلق، مؤدب، مخلص، باتقوا و آراسته به صفات نیک بود و دشمنان امام و انقلاب، هرگز نتوانستند حتی یک نقطه منفی در زندگی، اعمال و گفتار ایشان بیابند.
آنچه در این فصل بیان شده است، اندکی از انبوه خوبی
های اخلاقی ایشان میباشد که در هفده عنوان زیر، ارائه گردیده است:
اخلاص ،
توکل ، پرستش و نیایش، توسل به
اهل بیت علیهالسّلام ،
زهد و بی رغبتی به دنیا، احتیاط در مصرف
بیت المال ، عزت و کرامت، قاطعیت و سازش ناپذیری،
شجاعت ،
تواضع ، اعتماد به نفس، حسن
خلق، عطوفت، مردم داری، حق شناسی،
احترام به صاحبان فضیلت، نظم و انضباط.
در نهایت میتوان چنین اظهار داشت که نویسنده به خوبی توانسته است گوشهای هرچند کوچک، از سیره
اخلاقی و تربیتی آن عالم فرزانه را به تصویر بکشد.
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ در انتهای کتاب آمده است. پاورقیها، بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.
نرم افزار تاحضور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.