سید محمدمهدی درچه‌ای
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![سید محمد مهدی درچه ای]()
سید محمدمهدی درچه‌ای (۱۲۷۸-۱۳۶۴ق)، از مجتهدین و مدرسین
حوزه اصفهان و مراجع تقلید
شیعه در
قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بود.
او در
اصفهان و
نجف علوم دینی را نزد اساتیدی چون
میرزا بدیع موسوی،
ابوالمعالی کرباسی،
صاحب حاشیه،
آخوند ملا محمد کاشی،
آخوند خراسانی،
هادی تهرانی،
محمدحسن مامقانی و دیگران فرا گرفت. او در اصفهان ساکن شده و به تدریس و تربیت شاگردان پرداخت. از ایشان تالیفاتی در
فقه و
اصول برجای مانده است.
سید محمدمهدی درچه‌ای آخرین فرزند
سید مرتضی درچه‌ای بود که در سال
۱۲۷۸ق در قریه درچه متولد شد. سید محمدمهدی تحصیلات خود را نزد پدرش تا ده سالگی فرا گرفت، در همین سنین بود که پدرش را از دست داد.
آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای، برادر کوچک‌تر آقا
سید محمدباقر در
علم،
تقوا،
امانت و
صداقت، زبانزد خاص و عام بود.
سید مهدی درچه‌ای از مجتهدین و مدرسین حوزه اصفهان بود. او در
حوزه علمیه اصفهان و
حوزه علمیه نجف تحصیل نمود و در مدرسه نیم‌آور اصفهان به تدریس پرداخت. بعد از فوت
علامه درچه‌ای، امامت مسجد و تدریس در مسجد نو اصفهان به وی واگذار شد.
سید محمدمهدی پس از فقدان پدر، به اتفاق برادرش
سید محمدصادق، به اصفهان هجرت کرد و در حوزه علمیه اصفهان، در نهایت تنگدستی و کمال قناعت، با جدیت به تحصیلات
علوم دینی ادامه داد.
از جمله استادان درچه‌ای در فقه و اصول عبارتند از:
آیت الله آقا حاج
میرزا بدیع موسوی (متوفا:
۱۳۱۸ق)؛
آیت الله شیخ
محمدحسن نجفی (متوفا:
۱۳۱۷ق)؛
حاج میرزا
ابوالمعالی کرباسی (متوفا:
۱۳۱۵ق)؛
آیت الله حاج شیخ محمدباقر بن شیخ محمدتقی
صاحب حاشیه (نوه آیت الله
شیخ جعفر کاشف الغطاء کبیر) (متوفا:
۱۳۰۱ق) است.
او
علوم عقلی را نزد
آخوند ملا محمد کاشی فرا گرفت.
استادان در نجفوی از استادان خود در
نجف چنین نام می‌برد:
۱.
آخوند محمد کاظم خراسانی؛
۲. آیت الله شیخ
هادی تهرانی؛
۳. آیت الله آقا شیخ
محمدحسن مامقانی.
آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در سال
۱۳۱۰ق به نجف مهاجرت کرد و مدت ۷ سال در جوار
حرم امام علی (علیه‌السلام) با جدیت کامل به تحصیل اشتغال ورزید.
آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در طول هفت سال اقامت در نجف، خاطراتی دارد؛ او در این‌باره می‌گوید:
«شبی پس از
نماز و مشاغل درسی به مدرسه آمدم و داخل حجره شدم. دیدم هیچ چیزی حتی وسیله روشنایی و خوراکی در حجره نیست و اتفاقاً شب عید بود. بیرون آمدم و
استخاره کردم یک سوره «اذا وقعه الواقعه» (را) قدم زنان اطراف صحن مدرسه بخوانم، خوب آمد. خواندم. استخاره کردم تکرار کنم، خوب آمد و این عمل چند مرتبه تکرار شد. سپس استخاره کردم بروم داخل حجره. بنشینم خوب آمد، همان کردم. دیدم کسی آمد پشت درب و آن را کوبید و صدا زد، درب را باز کردم، دیدم یکی از شخصیت‌های نجف است، مرا دعوت کرد برای مهمانی (که) آن شب به خانه‌اش بروم. قبول کردم و رفتم. برای خواب هم مرا نگه داشت. فردا مرا به حمام برد، پس از بیرون شدن از حمام، دیدم وسائل حمام تازه و لباس نو و بسیار خوب از قبیل
عبا،
عمامه،
قبا و پیراهن و غیره را تماماً گذارده تا بپوشم. بعداً که به مدرسه آمدم دیدم مقداری پول طلا هم در جیب قبا برای مخارج بعدی گذارده بود.»
آیت الله سید محمد مهدی درچه‌ای در سال ۱۳۱۷ق، از نجف به اصفهان بازگشت. وسایل بازگشت وی را یکی از حاجیان درچه که به نجف رفته بود، فراهم کرده بود.
پس از بازگشت به اصفهان، حوزه درسی ایشان مانند گذشته از درس‌های پرجمعیت بوده (است) و یک دوره
قوانین برای جمعیت انبوهی از فضلا تدریس نموده و بعد از آن آنچه از ایشان تقاضای درس قوانین می‌کنند قبول نکرده تا آن‌که یکی از فرزندانشان مریض می‌شود، برای شفای او
نذر می‌کند؛ تقاضای طلاب را اجابت نماید و لذا یک دوره دیگر نیز می‌گویند و سپس
مکاسب،
رسائل،
کفایه و
درس خارج فقه و اصول در دوره‌هایی و شاگردان زیادی پرورش دادند و مجلس درس را در مسجد نوبازار (اصفهان) قرار داده؛ در ایوان قبله تدریس می‌فرمودند و سپس به مدرسه نیم‌آور می‌آمدند و ساعاتی را در حجره اشتغال به مطالعه داشتند و در ضمن مراجعات مردم به ایشان، قسمتی آنجا انجام می‌گرفت.
برخی از شاگردان آیت الله سید محمد مهدی درچه‌ای به شرح ذیل است:
۱. آیت الله حاج
سید مرتضی پسندیده (برادر
امام خمینی)؛
۲. علامه حاج
سید مرتضی موحد ابطحی؛
۳. آیت الله حاج شیخ
عباسعلی ادیب حبیب‌آبادی؛
۴. آیت الله حاج شیخ
عبدالجواد جبل عاملی سده‌ای؛
۵. آیت الله حاج
سید عبدالحسین طیب؛
۶. آیت الله شهید حاج میرزا
عطاء‌الله اشرفی اصفهانی؛
۷. حاج شیخ
علی مشکوه خوزانی (سده‌ی)؛
۸. آیت الله حاج شیخ
محمدرضا جرقویه‌ای؛
۹. آیت الله حاج
سید یوسف خراسانی؛
۱۰. آیت الله حاج میرزا
رضا کلباسی؛
۱۱. آیت الله
سید علی نجف‌آبادی؛
۱۲. آیت الله
سید محمد نجف‌آبادی.
از آیت الله سید محمد مهدی درچه‌ای آثار ذیل به جای مانده است:
۱. یک دوره اصول از اول مباحث الفاظ تا آخر
تعادل و تراجیح.
۲. کتاب الطهاره.
۳. کتاب الصلوه.
۴. رساله‌ای درباره صوم به صورت مختصر.
۵. رساله‌ای درباره رضاع.
۶. حواشی بر رساله عملیه مرحوم آیت الله حاجی کلباسی که قبلاً محشی به حاشیه مرحوم آیت الله
شیخ انصاری و حاشیه مرحوم آیت الله آقا سید محمدباقر درچه‌ای شده بود.
آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای در سال آخر عمر تصمیم گرفت که به
مشهد مقدس برود و در آنجا ساکن شود. سرانجام همراه بعضی از اعضای خانواده، در جوار
ثامن الحجج (علیه‌السلام) سکونت گزید. علما، مراجع و شخصیت‌های مقیم مشهد، به دیدن ایشان رفتند و با اصرار از ایشان خواستند که ظهر زیر گنبد و شب‌ها در ایوان
مسجد گوهرشاد، اقامه جماعت کند. وی درخواست آنها را قبول کرد و در ۵ ـ ۶ ماهی که در آنجا بود زائران حرم رضوی به ایشان اقتدا می‌کردند، تا این‌که در اثر سکته‌ای که چند سال قبل از هجرت ایشان به مشهد مقدس عارض شده بود و ماندن در کنار تربت پاک امام رضا (علیه‌السلام) برایش مشکل بود، در اواخر زمستان سال
۱۳۶۳ق به اصفهان بازگشت.
سید محمدمهدی درچه‌ای در سال
۱۳۶۴ق به ملکوت اعلی پیوست.
پیکر ایشان را پس از غسل دادن و کفن کردن، به
مسجد جامع اصفهان بردند و فردای آن روز، آیت الله
حاج آقا رحیم ارباب (ره) بر ایشان
نماز خواند و از آنجا با
تشییع جنازه باشکوهی به
تخت فولاد بردند و در بقعه وسط تکیه کازرونی به خاک سپردند.
آیت الله سید محمدمهدی درچه‌ای دو روز قبل از فوت، خوابی دیده بود که با فوت ایشان تعبیر شد. ایشان قبل از رحلت گفتند: «در خواب دیدم مرحوم
اخوی آقا سید محمدباقر و مرحوم آخوند
ملا عبدالکریم جزی (که در زمان حیات آنها این سه نفر با هم رفیق و معاشر بودند) آمدند دیدن من و مقرر شد با هم جایی برویم و هنگام خروج از اتاق آن دو مرا پیش انداختند.» و اتفاقاً بدون پیش‌بینی قبلی در تکیه کازرونی در بقعه تکیه بین قبر آن دو بزرگوار مدفون شدند.
نیز گفتند: خواب دیدم «جمعیت زیادی آمدند مرا به مسجد جامع برای اقامه
نماز جمعه ببرند، با این‌که من فتوی به وجوب آن نمی‌دهم.» و اتفاقاً جمعیت بسیاری ظهر
جمعه آمدند و جنازه ایشان را پس از غسل دادن و کفن کردن به مسجد جامع اصفهان بردند و پس از نماز میت و مراسم دفن، به
عزاداری پرداختند و چند روز ختم برای ایشان برقرار بود.
•
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آیت الله سید محمد مهدی درچه‌ای»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱۲/۰۱.
سید محمدمهدی درچه‌ای (۱۲۷۸-۱۳۶۴ق)، از مجتهدین و مدرسین 
