سِرَّ وَ أَخْفیٰ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سِّرَّ وَ أَخْفیٰ:(فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفَى) «سِّرَّ وَ أَخْفیٰ»•
سِرّ (به کسر سین
و تشدید راء) به معنای نهان
و امر پوشیده است.
•
أَخْفیٰ از مادّه
خَفی (به فتح خاء
و کسر فاء) به معنای پنهانی
و نهانی است.
در اين‌كه منظور از «
اخفى» (مخفى‌تر از
سر) در اين‌جا چيست؟ در ميان مفسران گفتگو بسيار است.
• بعضى گفته‌اند: «
سر» آنست كه
انسان با ديگرى به طور پنهانى بازگو مى‌كند
و «
اخفى» آنست كه در
دل نگهداشته
و به كسى نمى‌گويد.
• بعضى گفته‌اند «
سر» آنست كه انسان در دل دارد،
و «
اخفى» آنست به فكر كسى نرسيده است اما خدا از آن آگاه است.
• بعضى ديگر گفته‌اند «
سر» عملى است كه مخفيانه انجام مى‌دهد،
و «
اخفى» نيتى است كه به دل دارد.
• بعضى گفته‌اند «سرم به معنى اسرار مردم است،
و «
اخفى» اسرارى است كه در ذات
پاک خدا است.
به موردی از کاربرد «
سِّرَّ وَ أَخْفیٰ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِن تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفَى) «اگر آشكارا سخن بگويى يا پنهان)، او اسرار پنهانى
و پنهان‌تر از آن را نيز مى‌داند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى) جهر به قول به معناى بلند بلند حرف زدن،
و اسرار به آن به معناى آهسته صحبت كردن است، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده:
(وَ أَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ) البته بايد در نظر داشت كه
سر ، غير از
ستر است چون
سر به معناى مطلب مكتوم
و پوشيده در
نفس است،
و کلمه اخفى صيغه
افعل تفضیل از خفاء،
و به معناى پنهان‌تر است، چون از سياق آيه بر مى‌آيد كه در مقام ترقى دادن مطلب است، يعنى نه تنها
سر را مى‌داند، بلكه بالاتر از آن اين‌كه مخفى‌تر از
سر را هم مى‌داند،
و ديگر نبايد اعتناء نمود به قول كسى كه گفته
اخفى فعل ماضی،
و فاعلش
ضمیر آن است، كه به خدا بر مى‌گردد
و معنايش اين است كه: خدا
سر را مى‌داند ولى پنهان كرده.
و در اين‌كه
اخفى را نكره آورد
و نفرمود
و الاخفى براى اين بود كه خفاء را تاكيد كرده باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «سر و اخفی»، ج۲، ص ۳۴۴.
