سَلْسَبیل (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَلْسَبيل: (تُسَمَّى سَلْسَبيلًا) گفته شده
«سَلْسَبيل» و «تَسْنِيم» كه به ترتيب در آيه‌هاى ۱۸ «
دهر»، و ۲۷ «
مطففین» آمده، دو چشمه‌اند:
يكى از اين دو چشمه، چشمه «شراب طهور» و چشمه دوم، چشمه «عسل مصفى» است كه، هر دو در آيه ۱۵
سوره محمّد آمده است.
«
سلسبیل» نوشيدنى بسيار لذيذى را مى‌گويند كه به راحتى در دهان و گلو جارى مى‌شود، و كاملًا گوارا است؛
بسيارى معتقدند كه از مادّه
«سلاسه» به معناى «روانى» گرفته شده، همان گونه كه به عبارات روان و جالب نيز «سليس» گفته مى‌شود. بعضى ديگر گفته‌اند: از مادّه «تسلسل» گرفته شده كه به معناى «حركت پى در پى» است در نتيجه، روان بودن چيزى را تداعى مى‌كند، بنابراين هر دو معنا به هم نزديک است، و در هر صورت «باء» در آن اضافى مى‌باشد.
بعضى نيز معتقدند: اين واژه‌اى است مركب از دو كلمه «سَلْ» و «سبيل» و بعضى نيز آن را مركب از «سَأَلَ» و «سبيل» مى‌دانند كه در صورت اول مفهومش اين است «راهى به طلب» و در صورت دوم «راهى طلبيد» و معناى كنايى هر دو «گوارا» است. در صورت اول مركب از «سَلْ» فعل امر و «سبيل» است و در صورت دوم مركب از «سأل» فعل ماضى و «سبيل» است. بعضى نيز تصريح كرده‌اند: در لغت عرب كلمه «سلسبيل» وجود نداشته و اين از ابداعات قرآن مجيد است. بعضى از مفسران گفته‌اند: «سلسبيل» قاعدتاً ما لا ينصرف است، زيرا علميت و عجمه در آن جمع است، و اين كه در اينجا تنوين به خود گرفته به خاطر هماهنگى با آخر آيات ديگر اين سوره است ولى معناى اول از همه مشهورتر و مناسب‌تر است.
(عَيْناً فِيها تُسَمَّى سَلْسَبِيلًا) (از چشمه‌اى در آنجا كه نامش سلسبيل است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى من عين و يا أعنى عينا و يا أخص عينا خلاصه منصوب بودن عين يا به خاطر افتادن حرف جر من است، و يا فعلى در تقدير است كه كلمه عين را به عنوان مفعول نصب داده است،
راغب گفته:
كلمه سلسبيل به معناى آبى سبک، لذيذ و برنده است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «سَلْسَبیل»، ص۲۹۶.
