سَفَراً (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَفَراً:(عَرَضًا قَريبًا وَ سَفَرًا) «سَفَراً» به معنای پرده بر‌داشتن و آشكار كردن است. مسافرت را از آن جهت
سفر گويند كه
اخلاق مردم در آن آشكار می‌شود طوری كه در غير آن آشكار نمی‌شود.
آیه متوجه افراد سست و تنبل و ضعيف‌الايمان است كه براى سرباز زدن از حضور در اين ميدان بزرگ به انواع بهانه‌ها متشبث مى‌شدند، خطاب به
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) مى‌گويد:
«اگر غنيمتى آماده و سفرى نزديک بود به خاطر رسيدن به
متاع دنیا به زودى
دعوت تو را اجابت و از تو پيروى مى‌كردند...» و براى نشستن بر سر چنين سفرۀ آماده‌اى مى‌دويدند.»
به موردی از کاربرد «سَفَراً» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لَوْ كانَ عَرَضًا قَريبًا وَ سَفَرًا قاصِدًا لاّتَّبَعوكَ وَ لَكِن بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفونَ بِاللّهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكونَ أَنفُسَهُمْ وَ اللّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبونَ) «امّا گروهى از آن‌ها، چنانند كه اگر غنايمى نزديک و در دسترس)، و سفرى آسان باشد، به
طمع دنیا از تو پيروى مى‌كنند؛ ولى اكنون كه براى ميدان
تبوک، راه بر آن‌ها دور و پر مشقّت است، سرباز مى‌زنند؛ و به
خدا سوگند ياد مى‌كنند كه: اگر توانايى داشتيم، همراه شما حركت مى‌كرديم! (آن‌ها با اين اعمال و اين دروغ‌ها، در واقع خود را هلاک مى‌كنند؛ و خداوند مى‌داند آن‌ها دروغ‌گو هستند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(لَوْ كانَ عَرَضاً قَريباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوكَ ...) كلمه عَرَضاً به معناى چيزى است كه
زوال و نابودى به
سرعت در آن راه يابد. اين كلمه به مال دنيوى نيز اطلاق مى‌گردد و همين معنا مورد نظر اين آيه مى‌باشد، و منظور از نزديک بودن آن،
نقد و در دسترس بودن است.
و منظور از اين كه سفر قاصد باشد با در نظر گرفتن اين كه كلمه
قصد به معناى
وسط و ميانه است اين است كه خيلى دور و طولانى نباشد، بلكه براى
مسافر آسان و نزديک باشد. كلمه شقه به معناى مسافت است، و از اين نظر آن را شقه گفته‌اند كه پيمودن آن مستلزم مشقت است. اين آيه بطورى كه از سياقش برمى‌آيد سرزنش و مذمت منافقينى است كه از همراهى كردن با
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) براى
جنگ تبوک تخلف ورزيدند، و اين‌كه گفتيم جنگ تبوک، براى اين‌كه تنها جنگى كه منافقينى تخلف ورزيدند و مسافتش هم دور بود جنگ تبوک بود، و آيه شريفه به غير آن تطبيق نمى‌كند. و معناى آيه اين است كه اگر تو ايشان را به كارى دعوت مى‌كردى كه نفع مالى مسلم و نقدى مى‌داشت و به
دست آوردنش هم آسان مى‌بود بطور مسلم تو را اجابت مى‌كردند و با تو بيرون مى‌آمدند تا به
طمع خود برسند و غنيمتى كه وعده داده بودى به چنگ آورند، و ليكن تو ايشان را به سفرى دور و دراز و كارى دشوار دعوت كردى، و لذا درباره آن تثاقل ورزيدند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «سفرا»، ص ۳۶۵.
