سور قضیه شرطیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

سور قضیه شرطیه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای لفظ بیان‌گر تعمیم یا تخصیص حالات و زمان‌های‌ اتصال یا انفصال میان مقدّم و تالی است.

---

با توجه به اینکه هر یک از دو قسم قضیه شرطیه، یعنی متصله و منفصله، به لحاظ کمّ و کیف چهار قسم دارند، مجموع قضایای شرطیه هشت قسم پیدا می‌کنند. هر کدام از این اقسام یا مهمله‌اند یا محصوره (مسوره).

---

قضایای محصوره قضایای دارای سورند. سور در قضایای حملیه بر تعداد و کمّیّت (کلی یا جزئی‌ بودن) افراد موضوع دلالت دارد؛ مثلاً لفظ کلّ در «کل انسان حیوان» نشان می‌دهد که هر فردی از افراد انسان حیوان است، اما در قضایای شرطیه بر کمّیّت حالت و زمان‌ اتصال یا انفصال میان مقدّم و تالی دلالت دارد؛ یعنی بیان می‌کند که آیا اتصال یا انفصال میان مقدم و تالی مربوط به حالت یا زمان خاصی است یا اینکه این اتصال یا انفصال در همه حالات و زمان‌ها ثابت است؛ مثلاً قضیه محصوره «هر زمانی که آفتاب طلوع کند پس روز موجود است» بر این دلالت دارد که اتصال میان طلوع آفتاب و موجود شدن روز، دائمی و در همه زمان‌هاست.

---

۱. سور موجبه کلیه متصله: دائماً، کلّما، کلّما کان، مهما، متی، متی ما، هر چه و هرگاه؛
۲. سور موجبه کلیه منفصله: دائماً و ابداً؛
۳و۴. سور سالبه کلیه متصله و منفصله: دائماً لیس، لیس ابداً، لیس البتّة و هیچ‌گاه؛
۵و۶. سور موجبه جزئیه متصله و منفصله: قد یکون، گاه باشد، گاهی اگر، و بعضی اوقات اگر؛
۷. سور سالبه جزئیه متصله: لیس کلّما، قد لایکون، لیس دائماً، لیس متی، لیس مهما، چنین نیست که اگر، و چنین نیست که هرگاه؛
۸. سور سالبه جزئیه منفصله: قد لایکون، لیس ابداً و لیس دائماً.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---