سهل بن هارون اهوازی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بزرگمهر اسلام ابوعمرو سهل بن هارون میشانی اهوازی دستميسانی (م ۲۱۵ هـ)، ادیب،
کاتب، شاعر،
محدث،
شعوبی‌مذهب و فردی ایرانی‌الاصل بود که امور دیوانی
هارون الرشید و
مامون عباسی را عهده‌دار بود.
ابوعمرو سهل بن هارون بن راهیون دشت میشانی اهوازی دستميسانی، ملقب به بزرگمهر اسلام، در اصل ایرانی بود. در دشت میشان (میسان) زاده شد و به
بصره رفت.
و همان‌جا نزد علمای بصره کسب دانش کرد، سپس به
بغداد رفت و به خدمت هارون درآمد. وی از موقعیت ممتازی برخوردار شد تا جایی که هارون الرشید او را به جای
یحیی بن برمک بر امور دیوانی خویش، منصوب کرد.
سهل از شیعیانِ شعوبی بود و نسبت به
عجم تعصب می‌ورزید.
ابن‌ندیم می‌گوید: وی شاعری فصیح و حکیم بود و به خاطر اصالت ایرانی‌اش با عرب مخالف بود و
کتاب‌هایی هم در مذهب شعوبی نوشت. سهل بسیار بخیل بود و برای
حسن بن سهل کتابی نوشت و ضمن ستایش
بخل، او را به این صفت ترغیب کرد. وی همچنین به خدمت مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ هـ) در آمد و ریاست کتابخانه مخصوص «خزانة الحکمه» (محلی که در آن
کتب فلسفه‌ای که از قبرس برای مامون آورده شده بود، نگهداری می‌شد) را عهده‌دار شد.
گفته شده که او پیش از آن ریاست دیوان هارون (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ هـ) را نیز برعهده داشته است.
با آنکه سهل فردی قصه‌پرداز و خرافه‌گرا بود
و این مطلب به خوبی از نام مؤلفاتش پیداست، او را راوی حدیث هم دانسته‌اند.
قول مشهور درباره وفات سهل بن هارون سال ۲۱۵ هـ است.
او در ۷۵ سالگی درگذشت
آثار سهل بن هارون عبارت‌اند از:
رساله‌ای است در ستایش بخل
که آن‌را با قصد ابراز توانایی خود در سخنوری به حسن بن سهل، وزیر مامون، تقدیم داشته است.
دیوان رسائل ثعله و عفره که به روش کلیله و دمنه نوشته شده است و
کتابی نیز در شیوه حکومتی مامون نوشت.
کتاب الهذلیه و المخزومی،
کتاب شجرة العقل،
کتاب النمر و الثعلب،
کتاب الوامق و العذراء،
کتاب ندود و لدود، ضرتین (ضربین)،
کتاب اسباسنوس فی اتخاذ الاخوان، الغزالین،
کتاب ادب اشک بن اشک (اسد بن اسد)،
کتاب تدبیر الملک و السیاسه نوشته‌ای به عیسی بن
ابال در موضوع قضاوت،
کتاب المسائل الرّیاض رسالة فی البُخل
کتاب الواص و العنه،
کتاب الضرس
و
کتاب القوانین.
نام
کتاب‌های سهل با تصحیف در منابع آمده و باعث تغییر معانی آنها شده است.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۸۷، برگرفته از مقاله «سهل بن هارون».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۸۰.
