سفرنامه از خراسان تا بختیاری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سفرنامه از خراسان تا بختیاری ترجمه‌ای از سفرنامه آقای هانری رنه دالمانی است که به
فارسی ترجمه شده است.
این سفرنامه؛ مشتمل بر طرز زندگی،
آداب و رسوم ، اوضاع اداری، اجتماعی، اقتصادی، فلاحتی و صنایع
ایران از
زمان قدیم تا پایان سلطنت قاجاریه به همراه تصاویر می‌باشد.
در
سال ۱۳۳۳ ش سفرنامه دالمانی توسط صنعتی زاده کرمانی از اروپا به ایران آورده شد و
ابراهیم رمضانی مدیر کتابفروشی
ابن سینا آن را خریداری نمود و برای ترجمه در اختیار علی محمد فره وشی، متخلص به مترجم همایون (۱۳۴۷- ۱۲۵۴ ش) گذاشت. ایشان بعد از دو سال آن را به فارسی برگرداند.
مؤلف، کتاب خود را به ۲۴ فصل تقسیم نموده و هر فصل را به قسمت‌های مختلف مجزا کرده است. در فصل اول به اوضاع جغرافیایی و اجتماعی ایران پرداخته، در فصول دوم، سوم به اوضاع کشاورزی، بازرگانی و
صنعت اشاره کرده است. مسائل مربوط به تعلیم و
تربیت ،
دفاع ملی،
دین و
مذهب ، تفریحات و سرگرمی‌های مردم ایران را در فصل چهارم آورده است.
فصل پنجم را به آداب و رسوم مختلف ایرانیان در آن روزگار اختصاص داده و بدین ترتیب، جلد اول را به پایان رسانده است. جلد دوم با فصل ششم آغاز می‌شود که در ابتداء آن به مسائل
زنان ایرانی پرداخته و در هفتمین فصل به بخش دیگری از مسائل صنعت در ایران اشاره کرده است.
دالمانی در سومین جلد کتاب خود، از سفرهایش به شهرهای
عشق آباد ،
مشهد ،
نیشابور ،
سبزوار ،
شاهرود و
تهران سخن می‌گوید. در چهارمین جلد، مسیر وی از تهران تا
قم و سپس
اصفهان شرح داده شده و در دو فصل به صورت مبسوطی به ناحیه اصفهان پرداخته است. آن گاه به شرح جریان
سفر خود از اصفهان به سمت
ایل بختیاری می‌پردازد که از مهم‌ترین بخش‌های کتاب محسوب می‌شود. پس از آن مجددا به اصفهان مراجعت می‌کند که باز هم آن چه را که دیده یا شنیده به رشته تحریر درآورده و تصاویر زیبایی را نیز در این مسیر تهیه کرده است. دالمانی سپس
قصد عزیمت به تهران می‌کند که در این مسیر از شهرهای کاشان، قم و ری عبور می‌کند. زمانی که او به تهران وارد می‌شود، ژوئن ۱۹۱۰ مصادف با آغاز سلطنت محمدعلی شاه و حوادث گسترده سیاسی و انقلابی آن روزگار است.
هانری رنه دالمانی در آخرین قسمت سفر خود از تهران به سمت
قزوین ،
رشت و
انزلی می‌رود و از طریق دریای
مازندران و بادکوبه خود را به اروپا می‌رساند.
در سال ۱۸۹۰ به قصد گذراندن تعصیلات در قفقاز و ماوراء خزر به همراه هنرمندی حکاک به نام امیل وکانو (. (که فریفته این برنامه شده بود، سفر خود به آن سرزمین را آغاز کرد. کسانی که در این ناحیه سفر کرده‌اند، می‌دانند که در آن جا، راه‌هایی نظیر آن چه که در کشورهای اروپایی می‌بینیم، وجود ندارد. اشتیاقی که این سرزمین در مولف برانگیخت موجب شد که سال دیگر به همان جا برگردد و
تجسس خود را از ناحیه خیوه، شهر زیبای ایران، در نزدیکی آمودریا، ادامه دهد. در جریان مطالعه این کتاب خواننده تصاویری را مشاهده می‌کند که از ناحیه خیوه گرفته؛ در بازگشت از خیوه، در عشق آباد، در
هتل هموطن عالی قدرمان خانم رویلون ( (منزل کرده و در آن جا، شب پیش از
حرکت ، با شخصیتی
عجیب به نام آقای سزاری ( (آشنا شده و قریحه تابناک وی به شدت وی را مجذوب خود ساخت. وقتی از همدیگر جدا می‌شدند، آقای سزاری وعده کرد که سال
آینده به عشق آباد باز خواهد گشت و وی را با خود به بخشی از
خراسان خواهد برد.
هانری رنه دالمانی سیاح فرانسوی است که با توجه به
علاقه خود به وسایل
عتیقه چندین بار به مشرق
زمین سفر کرد و در هر سفر بر مجموعه خود افزود. او در سال ۱۹۰۷ میلادی از سوی وزارت فرهنگ فرانسه مامور تحقیق در خصوص
آثار باستانی ایران شد و پیش از سفر با حاج علی قلی خان سردار اسعد که در پاریس بود قرار گذاشت تا به منطقه بختیاری نیز سفر کند. حاصل این سفر او کتابی است، قطور تحت عنوان سفرنامه از خراسان تا بختیاری با توضیحات مفصل در خصوص
آداب و
آیین و
آثار باستانی هر منطقه.
پوشاک زنان بختیاری طیق روایت دالمانی چنین است:
لباس زنان طبقه ممتاز؛ مانند لباس سایر زنان ایرانی است به استثنای تنبان که بسیار بلند و دارای چین‌های متعددی است. اما زنان روستایی شلواری دارند که پاچه آن در
مچ پا چین خورده و در بالای آن
پیراهن و نیم تنه‌ای پوشیده‌اند که قسمت جلوی آن باز است. به علاوه پارچه‌های بزرگ سیاه یا رنگین به دور سر پیچیده‌اند که گوشه‌های آن روی شانه افتاده است و چون به
مرد بیگانه‌ای بر می‌خوردند، فورا به
تقلید زنان شهرنشین با همین گوشه‌ها صورت خود را می‌پوشانند.
زینت زنان عبارتست از گردن بند و
قاب قرآن نقره یا
چرم که به
بازو می‌بندند و حنای زیادی برای رنگین کردن گیسوان و ناخن‌های
دست و پا
استعمال می‌نمایند.
در نواحی مجاور اصفهان مردان و زنان غالبا
گیوه به پا دارند که تخت آن را از پارچه‌های کهنه درست کرده و رویه آن را با
نخ سفید بافته‌اند. بهای یک جفت گیوه ۶ تا ۱۰ قران است.
دالمانی پس از مراجعت از ایران به پاریس مجموعه یادداشت‌ها و تصاویری را که از این سفر تهیه کرده بود، در چهار جلد تحت عنوان مسافرت سه ماهه از خراسان تا بختیاری به چاپ رساند. بنا به گفته نسخه شناسان این مجموعه از نظر ظرافت زیبایی، چاپ مطلوب،
گراورها، عکس‌های رنگی و کاغذ ضخیمی که دارد در
زمان خود از نفیس‌ترین کتاب‌ها بوده است.
ترجمه دیگری نیز از همین کتاب توسط
غلامرضا سمیعی (۱۳۷۲- ۱۲۹۲ ش) صورت گرفته است که نشر طاوس آن را در دو جلد در
سال ۱۳۷۸ ش در
تهران منتشر کرده است.
در این کتاب جمعا ۱۲۳۱ قطعه عکس،
نقشه و تصاویر مختلف از ایران آن روز آمده است که با توجه به شرایط آن روزگار حکایت از تلاش‌ها و زحمات فراوان مؤلف در تهیه آن تصاویر دارد.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
