سعد (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَعْد (به فتح سین
و سکون عین)
و سَعادت (به فتح سین
و عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خوشبختی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه بهکار رفته است، مانند:
اِسعاد (به کسر الف) به معنای یاری کردن
و خوشبخت کردن
و مُساعِدت (به ضم میم
و کسر عین) به معنای یاری کردن
و سُعود (به ضم سین
و عین) در مقابل نحوست است، یعنی خوش
و بد بودن است. موارد زیادی از این واژه در نهج البلاغه آمده است.
سَعْد و سَعادت به معنای خوشبختی آمده است، چنانکه شقوه
و شقاوت به معنی بدبختی است،
راغب گوید: سعادت آنست که کارهای
الهی انسان را در رسیدن به خیر یاری کند؛
ضدّ آن شقاوت است.
امام علی (علیهالسلام) در
حکمت ۵۱ فرموده:
«عَيْبُكَ مَسْتورٌ مَا أَسْعَدَكَ جَدُّكَ» «تا بختت تو را یاری کند عیبت پوشیده است.»
(شرحهای حکمت:
)
درباره
موعظه فرموده:
«اللهِ، اللهَ اللهَ في أَعَزِّ الاَْنْفُسِ عَلَيْكُم ... فَشِقْوَةٌ لاَزِمَةٌ، أَوْ سَعادَةٌ دائِمَةٌ» «
خدا را در نظر آورید درباره عزیزترین نفس بر شما که خودتان باشید، زیرا آخرت شقاوت ملازم یا سعادت دائمی است.»
(شرحهای خطبه:
)
«اسعاد» به معنی یاری کردن
و خوشبخت کردن هر دو آمده است.
«فَلا يُسْعِدُهُ الْقَوْلُ» یعنی «سخن گفتن او را یاری نمیکند.»
(شرحهای خطبه:
)
«مساعدت» یاری کردن در
حکمت ۴۳۰ فرموده:
«رَجُلٌ أَخْلَقَ بَدَنَهُ في طَلَبِ آمَالِهِ، وَلَمْ تُساعِدْهُ الْمَقاديرُ عَلَى إِرَادَتِهِ...» «زیانکارترین مردم در
معامله و ناامیدترین مردم در تلاش، مردی است که بدن خویش را در طلب مال فرسوده کند،
و قضا و قدر او را یاری نکند از دنیا با
حسرت برود.»
(شرحهای حکمت:
)
«سعود» در مقابل نحوست است یعنی خوش
و بد بودن
و آن فقط یکبار در «نهج» یافته است که در وصف
ستارگان فرموده:
«وَأَجْراها عَلَى أَذْلالِ تَسْخيرِها مِنْ .... وهُبوطِها وَصُعودِها، وَنُحوسِها وَسُعودِها.» «ستارگان را در مسیرهای آشکار خود جاری کرد، از پائین آمدن
و بالا رفتن
و از نحسی
و خوشی.»
(شرحهای خطبه:
)
محمد عبده نحس
و سعد را در خود
ستارگان دانسته گوید: نحس بودن خالی بودن (
و مرده
و بینور بودن) آن
و سعد بودن آباد
و نورانی بودن آنست،
ابن ابیالحدید گوید: اگر گوئی آن حضرت مؤثّر بودن نجوم را در امور جزئیّه انکار کرده
و به آن کس گفت در فلان روز جنگ نکند فرمود: «المنجّم کالکاهن
و الکاهن کالساحر
و الساحر کالکافر
و الکافر فی النار»
گویم: آن حضرت تاثیر نجوم را در امور جزئیّه انکار کرده ولی در امور کلیّه مثل اینکه دلالت به گرما
و سرما کنند
و یا بر مرض عام
و قحط
و باران دائم که مخصوص به یک
انسان نیستند، انکار نکرده است. میبینیم که ابن ابیالحدید سعد
و نحس را نسبت به دیگران دانسته است نه در خود ستارگان ولی ظاهرا قول محمد عبده اقرب به صواب باشد
و یا بگوئیم تشعشعات ستارگان
و حرکت آنها گاهی اثر بد
و گاهی اثر خوب در زمین ما دارند.
موارد زیادی از واژه سعد در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سَعْد»، ج۱، ص۵۳۱.