• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سریه کرز بن جابر فهری به عرنیین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


«سریه» از ماده «سرو» و به قطعه‌ای از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام شدند، این واقعه به حدّی دردناک و وحشیانه بود که خداوند در مورد آن، آیه‌ای نازل فرموده و ضمن تاکید بر مجازات مشرکان، عذاب دردناکی را در آخرت به آنان بشارت داد.


«سریه» از ماده «سرو» و به قطعه‌ای از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام شدند، بدون آنکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه آنان خارج شود.
[۱] ابن عبدالبر،‌اندلسی‌، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه. ق.، چاپ اول، ص۹۵.    
[۲] البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه. ق.، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
[۳] المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه. ق.، چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    


در شوال سال ششم هجری، هشت نفر از اهالی عُرَینَة (روستایی است در نزدیکی مدینه)
[۴] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ج۴، ص۱۱۵.    
به مدینه آمده و اسلام آوردند؛ اما آب و هوای مدینه با آنها سازگار نبود و آنها دچار تب و لرز شدند. در این هنگام رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دستور فرمودند که آنها به ذو الجدر مکانی است، در فاصله‌ی شش میلی مدینه در بخش قبا
[۵] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ج۲، ص۱۱۴.    
رفته و تا زمان بهبودی در آن منطقه به سر برند. آنان از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درخواست کردند، تا به آنها اجازه دهند از شیر شتران استفاده کنند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز به درخواست آنان پاسخ مثبت دادند. پس از آن، تازه مسلمانان به ذو‌الجَدْر رفته و در آن مکان اقامت کردند، تا بهبودی و سلامت خود را دوباره به دست آوردند؛ اما پس از بهبودی و اظهار اسلام، به کفر گذشته‌ی خویش بازگشته و در صبح یک روز به شتران حمله کرده و تمامی آنان را به غارت بردند.
[۶] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
[۷] حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا، ج۲، ص۶۴۰.    
[۸] ‌هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱.    
[۹] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.، ج۱، ص۳۷۸.    


۲.۱ - تعقیب مجرمان

"یسار" خدمتکار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که در آن منطقه حضور داشت و نگهداری از گله‌ی شتران بر عهده‌ی او بود، به همراه مسلمانانی که در آن مکان حضور داشتند، کفار را تعقیب کرده و پس از طیّ مسافتی به آنان رسیدند. در این هنگام میان دو گروه درگیری روی داد و مشرکان مسلمانان را شکست داده، یَسار را دستگیر کرده و دست و پایش را بریدند و خار در چشم و زبانش فرو کرده و به همراه گله‌ی شتران گریختند.
[۱۰] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
[۱۱] حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا، ج۲، ص۶۴۱.    
[۱۲] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱.    
[۱۳] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.، ج۱، ص۳۷۸.    


۲.۲ - اطلاع از فتنه‌ی مشرکان

پس از وقوع این حادثه، زنی از قبیله "بنی عمرو بن عوف" در حالی که سوار مرکب خود بود، متوجه جسد یسار، خدمتکار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شد، که در زیر درختی افتاده بود. او هنگامی که متوجه شد یَسار مرده است، به نزد اقوام خود رفته و این خبر را به اطلاع آنان رساند. خویشان آن زن هم به سوی جنازه‌ی یَسار آمده و جسد او را به «قباء» بردند.
[۱۴] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹    


۲.۳ - اعزام سپاه

پس از اطلاع رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از وقوع این حادثه، ایشان بیست سوار را به فرماندهی "کرز بن جابر فهری" به سوی مشرکان فرستادند،
[۱۵] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
[۱۶] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱.    
[۱۷] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه. ق.، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۴.    
تا آنان را به سرعت دستگیر کرده و بازگردانند. کُرز بن جابر و یارانش به منظور دستگیری دشمن از مدینه خارج شده و شب هنگام به نزدیک دشمن رسیدند و در کنار صخره‌ها به استراحت پرداختند، تا آنکه صبح فرا رسید. هنگام صبح مسلمانان برای تعقیب و دستگیری مشرکان و اینکه به کدام طرف برای دستگیری آنان حرکت کنند متحیر بودند، ناگهان به زنی برخورد کردند که شانه‌ی شتری را به همراه خود می‌برد. آنان او را گرفته و از او سؤال کردند در آن مکان چه می‌کند؟ او گفت از کنار افرادی می‌گذشته که شتری را کشته بودند و قسمتی از آن را هم به او داده‌اند. مسلمانان از آن زن در مورد مکان آن افراد سؤال کردند و او گفت مشرکان فراری در پشت تپه‌ای که مسلمانان در آنجا هستند قرار دارند و اگر از آن مکان بالا بروند، آنها را خواهند دید.
[۱۸] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    


۲.۴ - دستگیری مشرکان

کُرز بن جابر و یارانش حرکت کردند و هنگامی به مشرکان رسیدند که تازه از غذا خوردن فارغ شده بودند. مسلمانان آنان را احاطه کرده و از آنان خواستند قصد جنگ نکنند و خود را تسلیم نمایند. مشرکان سخن مسلمانان را پذیرفته و همگی خود را به مسلمانان تسلیم کردند. مسلمانان نیز آنان را دستگیر کرده و بر اسب‌های خود سوار کرده و به مدینه آوردند. تمامی مشرکان به نزد رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برده شده و به مجازات عمل ننگین خویش رسیدند و مانند یَسار قصاص شدند.
[۱۹] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
[۲۰] هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱    


۲.۵ - نزول آیه

این واقعه به حدّی دردناک و وحشیانه بود که خداوند در مورد آن، آیه‌ای نازل فرموده و ضمن تاکید بر مجازات مشرکان، عذاب دردناکی را در آخرت به آنان بشارت داد. خداوند در این‌باره فرموده‌اند:
«اِنَّما جَزاءُ الَّذینَ یحارِبُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یسْعَوْنَ فِی الْاَرْضِ فَساداً اَنْ یقَتَّلُوا اَوْ یصَلَّبُوا اَوْ تُقَطَّعَ اَیدیهِمْ وَ اَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ اَوْ ینْفَوْا مِنَ الْاَرْضِ ذلِکَ لَهُمْ خِزْی فِی الدُّنْیا وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ؛
[۲۱] مائده/سوره۵، آیه۵.    
کیفر آنها که با خدا و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند و اقدام به فساد در روی زمین می‌کنند، (و با تهدید اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله می‌برند) فقط این است که اعدام شوند یا به دار آویخته گردند یا (چهار انگشت از) دست (راست) و پای (چپ) آنها به عکس یکدیگر، بریده شود و یا از سرزمین خود تبعید گردند. این رسوایی آنها در دنیاست و در آخرت، مجازات عظیمی دارند.» (ترجمه حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی)

۱. ↑ ابن عبدالبر،‌اندلسی‌، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه. ق.، چاپ اول، ص۹۵.    
۲. ↑ البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه. ق.، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
۳. ↑ المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه. ق.، چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    
۴. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ج۴، ص۱۱۵.    
۵. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م.، چاپ دوم، ج۲، ص۱۱۴.    
۶. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
۷. ↑ حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا، ج۲، ص۶۴۰.    
۸. ↑ ‌هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱.    
۹. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.، ج۱، ص۳۷۸.    
۱۰. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
۱۱. ↑ حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا، ج۲، ص۶۴۱.    
۱۲. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱.    
۱۳. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.، ج۱، ص۳۷۸.    
۱۴. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹    
۱۵. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
۱۶. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱.    
۱۷. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ه. ق.، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۴.    
۱۸. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
۱۹. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه. ق.، چاپ سوم، ج۲، ص۵۶۹.    
۲۰. ↑ هاشمی البصری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه. ق.، چاپ اول، ج۲، ص۷۱    
۲۱. ↑ مائده/سوره۵، آیه۵.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سریه کرز بن جابر فهری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۱۴.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | جنگ های پیامبر | رویدادهای سال ششم هجری | سریه ها | سیره سیاسی پیامبر | مقالات پژوهه
جعبه ابزار