• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سریه زید بن حارثه به عیص

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


سریه زید بن حارثه به عیص در جمادی‌الاولی سال ششم هجری و به دستور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، زِید بن حارِثه را به همراه یکصد و هفتاد سوار به سوی کاروان قریش اعزام فرمود. و با پیروزی مسلمانان به سرانجام رسید.


"سریة" به گروهی از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام می‌شدند، بدون آنکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه آنان خارج شود.
[۱] ‌اندلسی‌، ابن عبدالبر، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه.ق، چاپ اول، ج۱، ص۹۵.    
[۲] البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
[۳] المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    


نام کامل وی "زِید بن حارِثَة بن شُرَحبِیل بن کَعب بن عَبد العُزّی ابن اِمرِئ القِیس الکَلبی" است. مادر زید، "سَعدی"، دختر "ثَعلَبَة بن عَبد عامر بن افلت بن سلسله" و از قبیله «بنی‌معن» از قبیله «طِیّ» است. وی پسر خوانده پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده است. در اینکه وی چگونه به مکه آمده و به محضر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیده، نوشته‌اند که "سَعدی"، مادر "زِید بن حارِثَة" او را به همراه خود برای دیدار قومش به همراه خویش برد؛ امّا در بین راه عده‌ای به آنان حمله کرده و زید را به اسارت بردند و در بازار «عکّاظ» به فروش گذاشتند."حکیم بن حزام"، برادرزاده خدیجه در سفری که از شام برمی‌گشت، او را به همراه چند تن دیگر خریده و به مکه آورد. پس از آنکه "خدیجه" به دیدن "حکیم بن حِزام" آمد، زید را به خدیجه بخشید و خدیجه نیز او را به رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اهدا کرد. زید سرانجام در جنگ مؤته به شهادت رسید.
[۴] حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی تا، ج۱، ص۲۴۷.    
[۵] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۶۷.    
[۶] ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ه.ق چاپ اول، ج۲، ص۵۴۳.    
[۷] ابن الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ه.ق، ج۲، ص۱۲۹.    
[۸] ابن‌حجر، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ه.ق، ج۲، ص۴۹۴.    


در مدینه به رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خبر رسید که کاروانی متعلق به قریش، از شام به سوی مکه در حرکت است.
[۹] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
[۱۰] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۶-۶۷.    
[۱۱] ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۴۵.    
مصادرۀ این کاروان، علاوه بر تضعیف قدرت و روحیۀ مشرکین، می‌توانست جبران کنندۀ برخی از صدماتی که از ناحیۀ مشرکین بر مسلمانان وارد شده بود باشد؛ چرا که مشرکین در آزار رساندن و اذیت مسلمانان از هیچ تلاشی دریغ نکرده بودند، به خصوص آنکه اموال مسلمانان نیز توسط مشرکین در مکه مصادره شده بود.

پس از شنیدن این خبر، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در جمادی‌الاولی سال ششم هجری،
[۱۲] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
[۱۳] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۶.    
زِید بن حارِثه را به همراه یکصد و هفتاد سوار به سوی کاروان قریش اعزام فرمود. زِید بن حارِثه و یارانش به سوی کاروان حرکت کردند و پس از برخورد با آنان در منطقۀ «عیص» (منطقه‌ای است در سرزمین بنی‌سلیم که در نزدیکی راه ساحلی مکه به شام قرار دارد.)
[۱۴] حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م چاپ دوم، ‌ج۴، ص۱۷۳.    
کاروان و هر چه را که در آن بود مصادره کردند. از جمله غنائم این سریه، مقدار زیادی نقره بود که متعلق به "صفوان بن امیه" بود.
[۱۵] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
[۱۶] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۷.    
[۱۷] ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۴۵.    
[۱۸] المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق چاپ اول، ج۱، ص-۲۶۶-۲۶۷.    
[۱۹] صالحی‌الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۸۳.    
مسلمانان برخی از افرادی را هم که به همراه کاروان بودند، اسیر کردند که از جمله آنان، "ابوالعاص بن ربیع" و "مغیرة بن معاویة بن ابی العاص" بودند.
[۲۰] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
[۲۱] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۷.    
[۲۲] ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۴۵.    
[۲۳] صالحی‌الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۸۳.    
[۲۴] ابن الجوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة۱۴۱۲ه.ق، چاپ اول، ج۳، ص۲۵۷.    


"ابوالعاص بن ربیع" شبانه خود را به مدینه رسانده و سحرگاه به خانه زینب، دختر رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که همسر او بود، رفت و از او پناه خواست و زینب نیز به او پناه داده و او را در خانۀ خود نگاه داشت. هنگامی که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نماز صبح را خواندند، زینب بر در خانه خود ایستاد و با صدای بلند اعلام‌ کرد که همسرش، "ابوالعاصِ بن رَبِیع" را پناه داده است. پس از سخن زینب، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با بیان عدم اطلاع از این موضوع، پناه دادن ابوالعاصِ بن رَبِیع توسط زینب را مورد تائید قرار داده و آن را مانند پناه دادن مسلمانان دیگر نافذ دانستند.
[۲۵] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
[۲۶] حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی تا، ج۱، ص۶۵۸.    
[۲۷] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۷.    
[۲۸] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۹۹.    
[۲۹] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی تا، ج۲، ص۷۱.    
[۳۰] طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث ۱۳۸۷ه.ق، چاپ دوم، ج۱۱، ص۵۰۰.    
پس از آن، ابوالعاص به مکه رفته و اموالی که از اهل مکه در دست او بود را بازگرداند.
[۳۱] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
[۳۲] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۸، ص۲۷.    
و به مدینه بازگشته و مسلمان شده و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زینب را با همان عقد زناشویی قبلی به او بازگرداندند.
[۳۳] واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۴.    
[۳۴] ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۸، ص۲۷.    
[۳۵] بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۷.    


۱. ↑ ‌اندلسی‌، ابن عبدالبر، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، قاهره‌، وزارت اوقاف مصر، ۱۴۱۵ه.ق، چاپ اول، ج۱، ص۹۵.    
۲. ↑ البیهقی، احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۵ه.ق، چاپ اول، ج۳، ص۵.    
۳. ↑ المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق چاپ اول، ج۸، ص۳۳۰.    
۴. ↑ حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی تا، ج۱، ص۲۴۷.    
۵. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۶۷.    
۶. ↑ ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ه.ق چاپ اول، ج۲، ص۵۴۳.    
۷. ↑ ابن الاثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ه.ق، ج۲، ص۱۲۹.    
۸. ↑ ابن‌حجر، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ه.ق، ج۲، ص۴۹۴.    
۹. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
۱۰. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۶-۶۷.    
۱۱. ↑ ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۴۵.    
۱۲. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
۱۳. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۶.    
۱۴. ↑ حموی بغدادی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت‌، دار صادر، ۱۹۹۵م چاپ دوم، ‌ج۴، ص۱۷۳.    
۱۵. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
۱۶. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۷.    
۱۷. ↑ ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۴۵.    
۱۸. ↑ المقریزی، تقی الدین احمد بن علی، امتاع الاسماع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ه.ق چاپ اول، ج۱، ص-۲۶۶-۲۶۷.    
۱۹. ↑ صالحی‌الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۸۳.    
۲۰. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
۲۱. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۷.    
۲۲. ↑ ابو الفتح، محمد بن سید الناس، عیون الاثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۱۴۵.    
۲۳. ↑ صالحی‌الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ج۶، ص۸۳.    
۲۴. ↑ ابن الجوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة۱۴۱۲ه.ق، چاپ اول، ج۳، ص۲۵۷.    
۲۵. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
۲۶. ↑ حمیری المعافری، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری و عبد الحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی تا، ج۱، ص۶۵۸.    
۲۷. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۲، ص۶۷.    
۲۸. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۹۹.    
۲۹. ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی تا، ج۲، ص۷۱.    
۳۰. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث ۱۳۸۷ه.ق، چاپ دوم، ج۱۱، ص۵۰۰.    
۳۱. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۳.    
۳۲. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۸، ص۲۷.    
۳۳. ↑ واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ه.ق، چاپ سوم، ج۲، ص۵۵۴.    
۳۴. ↑ ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اول، ج۸، ص۲۷.    
۳۵. ↑ بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۷.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سریه زید بن حارثه به عیص»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۸/۲۳.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام | جنگ های پیامبر | رویدادهای سال ششم هجری | سریه ها | سیره سیاسی پیامبر | مقالات پژوهه
جعبه ابزار