سر صناعة الإعراب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سر صناعة الإعراب اثر ابوالفتح عثمان بن جنی درباره صامت‌ها و مصوت‌های
زبان عربی است.
سر صناعة الإعراب اثر ابوالفتح عثمان بن جنی درباره صامت‌ها و مصوت‌های
زبان عربی می‌باشد که به ترتیب حروف تهجی مرتب گردیده و در آن به خصوص درباره مخارج حروف بحث شده است.
کتاب به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است.
در ابتدای کتاب، مقدمه محقق، سپس شرح حال مولف، قسمتی از تصاویر نسخه اصلی کتاب و در ادامه، مقدمه مولف آمده است.
ابواب کتاب، بر اساس حروف هجاء دسته‌بندی شده است و شامل دو جلد می‌باشد. جلد اول، از حرف الف تا کاف و جلد دوم، از حرف لام تا یاء می‌باشد.
مولف برای هر موردی مثالی زده و سبب آن را شرح داده و مثال‌ها و حجت‌های خود را از
قرآن،
سنت و
اشعار عرب آورده است. همچنین آراء مختلف درباره بحث خاصی را آورده و آن را رد یا اثبات کرده و رأی و نظر خود را بیان نموده است.
نویسنده درباره هر حرف، حدود نوع آن حرف را از جهت مجهور و مهموس بودن، بیان نموده است. همچنین حروف اطباق و اهمیت آن و غرض از وجود حروف مطبقه و منفتحه را
ذکر کرده است.
به حروف اشمام و کیفیت و اهمیت آن نیز پرداخته و آن‌ها را دسته بندی نموده است. به علاوه، حروفِ
استعلاء و استیفال را تقسیم‌بندی نموده و مقصود از آن را بیان کرده است. حروف شدت و رخاوت را با ذکر علت رخاوت و شدت آن بیان نموده است.
وی حروف عله و صحیح را در این
کتاب به حد درآورده و اهمیت آن و تاثیرش در بنیان کلمه را بیان نموده است.
همچنین به فهم صوتی حروف و آن چه که از حذف و ابدال و زیاده در حروف معتبر است، اشاره نموده و امثله‌ی آن را شرح داده و حروف اصلی، زائد و مبدل را واضح نموده و اهمیت آن را در هجای قبائل مختلف بیان نموده است.
در بحث
ادغام، به شرح آن پرداخته و هر آن چه بر حروف، هنگامی که ادغام حادث می‌شود را ذکر کرده است. در بحث اماله، به تعریف مفهوم آن، حروف و اهمیت آن از جهت لغوی و نحوی پرداخته است.
در بحث نقل و حذف، موارد جواز نقل و حذف را بیان نموده و اهمیت آن را نسبت به هر حرفی واضح کرده است.
وی همچنین، تاثیر بعضی حروف را در
اعراب کلمات بیان نموده است، از جمله در حرف «کاف»، بعد از این که وصف آن را بیان کرده، به اهمیت اعرابیِ آن از حیث این که حرف جر است و در
اسم اثر می‌گذارد و آن را جر می‌دهد، اشاره کرده است.
محققین کتاب، محمدحسن محمدحسن اسماعیل و احمد رشدی شهاته عامر، به شرح غریب از شواهد کتاب پرداخته و اعراب شاهدها را بیان نموده‌اند.
در پایان هر جلد، فهرست مطالب آن جلد آمده است.
پاورقی‌ها مربوط به ذکر شواهد و اسانید می‌باشد.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
