سال 361 هجری قمری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در سال سیصد و شصت و یک هجری قمری، رویدادها و وقایع نظامی و غیرنظامی مختلفی در جهان اسلام رخ داد، مانند: ناتوانی خلیفه عباسی از تأمین مالی برای دفع تجاوز رومیان، برپایی حکومت
فاطمیان در
مصر، فتنه مذاهب در
بغداد، مصالحه
سامانیان با
آل بویه، حمله
قرمطیان به مصر، شبیخون‌های رومیان، درگذشت برخی از شخصیت‌های مشهور مانند:
ابوالعباس ابن ابی‌الشوارب و ... .
- ناتوانی خلیفه عباسی از تأمین مالی برای دفع تجاوز رومیان: معزالدوله دیلمی حاکم عراق از مطیع خلیفه عباسی برای تجهیز جنگجویان کمک می‌خواهد، ولی خلیفه عذر می‌آورد و می‌گوید مخارج جنگجویان برعهده وی نیست؛ بلکه بر عهده کسی است که امور کشور در دست او است.
- مصر و برپایی حکومت فاطمیان: المعزلدین الله فاطمی همراه افراد، کارگزاران، خانواده و اموال به طرف مصر حرکت می‌کند و زیری بن مناد را با نام جدید یوسف بر افریقا (تونس) می‌گمارد، ولی حسن کلبی را به عنوان امیر صقلیه (سیسیل) ابقا و عبدالله بن خلف را به عنوان امیر طرابلس منصوب می‌کند.
- پایان ساخت مسجد جامع الأزهر.
- فتنه مذاهب در بغداد: در بغداد میان مذاهب فتنه‌ای برانگیخت که منشأ آن اختلاف میان احمد موسوی پدر سیدرضی و سید مرتضی نقیب و بزرگ هاشمیان با ابوالفضل شیرازی، وزیر سنّی مذهب بود. عیّاران دست به شورش زده، به غارت و چپاول پرداختند و بغداد را میان خود تقسیم کردند.
- سردار غالب ناصری، حسن بن کنّون و طرفدارانش را به قرطبه می فرستد و الحکم المستنصر آنان را می بخشد، اکرام می کند و در قرطبه سکنی می‌دهد.
- مصالحه سامانیان با آل بویه: امیر منصور بن نوح سامانی با رکن‌الدوله، فرزند عضدالدوله صلح می‌کند و دختر او را به همسری می‌گیرد.
- حمله قرمطیان به مصر: قرمطیان وارد سرزمین مصر می‌شوند و "عین شمس" را در کنترل خود می‌گیرند و طلایه سپاه آنان تا نزدیک قاهره پیشروی می کنند. سردار جوهر صقلی با لشکری انبوه، آنان را از مصر بیرون می راند. قرمطیان رو به شام می‌آورند که ناوگان فاطمیان آنان را تعقیب و یافا را از ایشان بازپس می‌گیرد.
- استیلای حکم مستنصر بر مغرب دور: حکم مستنصر اموی تصمیم می‌گیرد بر جبل الطارق دست یابد، از این رو طنجه را محاصره می‌کند و طنجه با امان تسلیم می‌شود. سپس تطوان و اَصیلا و پایگاه‌های مشرف بر تنگه را اشغال می کند. ادریسیان به فرماندهی امیر خود، حسن بن کنّون، طنجه و تطوان و اصیلا را بازپس می‌گیرند و با این که در گذشته تحت امر امویان بودند، دعوت به نفع امویان را کنار می گذارند. حکم مستنصر حمله ای زمینی و دریایی به رهبری غالب بن عبدالرحمان ناصر را برای جنگ با ادریسیان که مقرّ فرماندهی خود را در قلعه‌ای بلند به نام حجرالنسر قرار داده بودند، تدارک می‌بیند. غالب آنان را محاصره می‌کند. ادریسیان که به هلاکت نزدیک، همگی تسلیم می‌شوند و این در تاریخ ۳۶۳ ق بود. پس از آن، غالب به طرف فاس رهسپار گشته، آن را گرفت و بدین سان مغرب دور تحت امر حکومت امویان درآمد.
- شبیخون‌های رومیان: رومیان، به مرزهای شرقی (رها، نصیبین و دیار بکر) حمله می‌کنند و قتل و غارت را به نهایت می‌رسانند و شهرهای اسلامی را به آتش می‌کشند. هیئت‌هایی از این شهرها به بغداد رفته، از خلیفه بغداد کمک می‌خواهند. عزالدوله بختیار حاکم دیلمی لشکری به فرماندهی سبکتکین می‌فرستد و رومیان را از مرزها به عقب می‌راند و شماری از فرماندهانشان را اسیر می‌کند.
- حملات اعراب صحرانشین به قافله‌های حُجاج: دسته‌ای از اعراب بنی هلال به قافله‌های حجاج عراقی حمله می‌کنند و شمار زیادی از ایشان را می‌کشند. عده کمی از آنان زنده می‌مانند که با امیرالحاج خود، شریف ابواحمد موسوی به راه خود ادامه می‌دهند.
• ابوالعباس ابن ابی‌الشوارب
• عیسی رقّی
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۲۸۷.
