زیادت حروف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زیادت حروف، زیادت برخی حروف به قصد افاده
تاکید ؛ از انواع
اسلوب بدیعی قرآن می‌باشد.
یکی از انواع
اسلوب بدیعی قرآن ،
اطناب به زیادت است که انواع گوناگونی دارد. یکی از آنها اطناب به زیادت حروف است که یا برای تاکید نفی است، مثل باء فی
خبر لیس ، و یا برای
تاکید ایجاب است، مثل حرف لام داخل بر
مبتدا . زرکشی حروف: ان، ان، لا، ما، من، باء، و لام را حروفی دانسته که استعمال آنها به قصد زیادت و تاکید، رواج بیشتری دارد.
از قول
مفسران و صاحب نظران
علوم قرآنی مواردی از آیات نقل شده که قائل به زیادت برخی حروف در آنها شده‌اند:
حرف کاف: در آیه: (فجعلهم کعصف ماکول)
حرف کاف را زائد دانسته و تقدیر آیه را «فجعلهم عصفا ماکولا» دانسته‌اند.
و در آیه: (لیس کمثله شیء)
دو قول ذکر شده است:
۱. زائد بودن کلمه «مثل». بنابر این قول، تقدیر آیه چنین است: لیس کهو شیء.
۲. زائد بودن حرف کاف، که تقدیر آیه چنین می‌شود: لیس مثله شیء. از آنجا که قول به زیادت حرف، سهل تر از قول به
زیادت اسم است،
مشهور نحویین همین قول را اختیار کرده‌اند.
البته بحث‌های زیادی در مورد این آیه میان نحویین جریان داشته و برخی اساسا زیادت هیچ کدام را نپذیرفته‌اند.
حرف باء: در آیات متعددی، از جمله در آیه: (وکفی بالله حسیبا)
باء را زائد دانسته و تقدیر آیه را «وکفی الله حسیبا» دانسته‌اند.
و در آیه: (فان آمنوا بمثل ما آمنتم به)
است. مفسران سه احتمال در مورد باء داده‌اند که یکی از این احتمالات، زیادت باء، به تقدیر: «فان آمنوا مثل ما آمنتم به» است.
آیات دیگری که برخی به زیادت حرف باء در آنها معتقدند عبارتند از: (ولا تلقوا بایدیکم الی التهلکة)
؛ (وهزی الیک بجذع النخلة)
؛ (الم یعلم بان الله یری)
؛ (فلیمدد بسبب الی السماء)
؛ (ومن یرد فیه بالحاد بظلم)
؛ (ردوها علی فطفق مسحا بالسوق)
؛ (وشجرة تخرج من طور سیناء تنبت بالدهن)
؛ (باییکم المفتون)
؛ (والذین کسبوا السیئات جزاء سیئة بمثلها)
؛ (الیس ذلک بقادر علی ان یحیی الموتی)
؛ (الیس الله بکاف عبده)
؛ (اولم یروا ان الله الذی خلق السماوات والارض ولم یعی بخلقهن بقادر علی ان یحیی الموتی).
حرف «اذ:»
زرکشی از
ابو عبیده نقل می‌کند که در آیه: (هل یسمعونکم اذ تدعون)
حرف «اذ» را زائده دانسته است.
«ان» خفیفه : برخی گفته‌اند در آیه: (ولقد مکناهم فیما ان مکناکم فیه)
حرف «ان» به صورت زائده و برای تاکید آمده است.
«ان:» برخی از آیاتی که عده‌ای گفته‌اند این حرف در آنها به صورت زائده و برای تاکید آمده چنین است: (ولما ان جاءت رسلنا لوطا سیء بهم وضاق بهم ذرعا)
؛ (وما لنا الا نتوکل علی الله)
؛ (وما لنا الا نقاتل فی سبیل الله).
«ما:» از جمله آیاتی که عده‌ای قائل به زیادت حرف «ما» در آنها هستند عبارتند از: (انما الله اله واحد)
؛ (کانما یساقون الی الموت وهم ینظرون)
؛ (انما یخشی الله من عباده العلماء)
؛ (اینما تکونوا یدرککم الموت)
؛ (حتی اذا ما جاؤوها شهد علیهم سمعهم وابصارهم وجلودهم بما کانوا یعملون)
؛ (ان الله لا یستحیی ان یضرب مثلا ما بعوضة)
؛ (بل لعنهم الله بکفرهم فقلیلا ما یؤمنون).
«لا:» از زمره آیاتی که ادعای زیادت حرف «لا» در آنها شده عبارت است از: (ولا تستوی الحسنة ولا السیئة)
؛ (لئلا یعلم اهل الکتاب الا یقدرون علی شیء)
؛ (قال ما منعک الا تسجد اذ امرتک)
؛ (قال یا هارون ما منعک اذ رایتهم ضلوا الا تتبعن افعصیت امری)
؛ (فلا اقسم برب المشارق والمغارب)
؛ (فلا اقسم بمواقع النجوم)
؛ (لا اقسم بیوم القیامة)
؛ (قل تعالوا اتل ما حرم ربکم علیکم الا تشرکوا به شیئا).
«من:» زیادت این حرف نیز در برخی آیات ادعا شده است، مثل: (وما تسقط من ورقة الا یعلمها)
؛ (ما تری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور)
؛ (ما اتخذ الله من ولد وما کان معه من اله)
؛ (ولقد جاءک من نبا المرسلین)
؛ (یغفر لکم من ذنوبکم ویؤخرکم الی اجل مسمی)
؛ (یحلون فیها من اساور من ذهب)
؛ (ویکفر عنکم من سیئاتکم).
حرف لام: گفته شده حرف لام نیز دز برخی آیات، زائده است، مثل: (قل عسی ان یکون ردف لکم)
؛ (یرید الله لیبین لکم ویهدیکم)
؛ (وامرت لان اکون اول المسلمین).
فرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «زیادت حروف».
