زکو (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَكْو (به فتح زاء و سکون کاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای نمو و زیادت و نیز به معنای پاکی و
مدح است. مشتقات این واژه در
نهج البلاغه به کار رفته است، به صورت:
زکّی (به فتح زاء) به معنی پاک؛
أَزْكى (به همزه مفتوح و سکون زاء) به معنی پاکتر؛
تَزْكيَة (به فتح تاء و سکون زاء) به معنی پاک کردن.
امام علی (علیه‌السّلام) در نامه ای به
کمیل بن زیاد، درباره زکات و نیز در نامه‌ای به
معاویه از این واژه استفاده کرده است. این ماده بیست بار در نهج البلاغه آمده است.
زَكْو ، اصل
زَکاة به معنی نموّ و زیادت است:
«زکا الزرع یزکو زکوا و زکاء: نما»
به معنی پاکی و مدح و زکاة واجبه و غیره آید که همه با معنی اوّلی سازگارند.
امام (علیه‌السّلام) به کمیل بن زیاد فرماید:
«يَا كُمَيْلُ، الْعِلْمُ خَيْرٌ مِنَ الْمَالِ: الْعِلْمُ يَحْرُسُكَ وَأَنْتَ تَحْرُسُ المَالَ، وَالْمَالُ تَنْقُصُهُ النَّفَقَةُ، وَالْعِلْمُ يَزْكُو عَلَى الاِْنْفَاقِ» «ای کمیل
علم از مال بهتر است زیرا علم تو را حفظ می‌کند و تو باید مال را حفظ کنی، مال را خرج کردن کم می‌کند ولی علم در
انفاق کردن زیاد می‌شود.»
(شرح‌های حکمت:
) «یزکو» به معنی نموّ و زیادت است.
و نیز فرماید:
«وَالْعَفْوُ زَكَاةُ الظَّفَرِ» (
عفو، زكات پيروزى است)
(شرح‌های حکمت:
)
و ایضا:
«وَلِكُلِّ شَيْء زَكَاةٌ، وَزَكَاةُ الْبَدَنِ الصِّيَامُ» (و براى هر چيز زكاتى است و زكات بدن
روزه است)
(شرح‌های حکمت:
)
و درباره زکاة واجبی فرموده:
«سُوسُوا إِيمَانَكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَحَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ، وَادْفَعُوا أَمْواجَ الْبَلاَءِ بِالدُّعَاءِ» «سیاست و حفظ کنید ایمانتان را با
صدقه، و در حصار قرار دهید اموال خویش را با زکات، و دفع کنید بلاها را با
دعاء.»
(شرح‌های حکمت:
)
«
زَکّی» به معنی پاک؛
«
أَزْكى» به معنی پاکتر است.
«
تَزْكيَة» به معنی پاک کردن است.
درباره خودش که خوش نداشت خود را تزکیه کند به معاویه می‌نویسد:
«وَلَوْ لاَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ مِنْ تَزْكِيَةِ الْمَرْءِ نَفْسَهُ، لَذَكَرَ ذَاكِرٌ فَضَائِلَ جَمَّةً» (و اگر نه اين بود كه
خداوند نهى كرده كه انسان خويشتن را بستايد فضايل فراوانى را بر مى‌شمردم.)
(شرح‌های نامه:
)
این ماده بیست بار در در «نهج» به کار رفته است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زکو»، ج۱، ص۴۹۷-۴۹۸.
