زَیْت (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَیْت:(يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ) «زَیْت» (به فتح زاء و سکون یاء) به معنای روغن
زیتون است.
نور خداوند همانند چراغ‌دانى است كه در آن چراغى باشد و آن چراغ در حبابى قرار گيرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون يک ستاره فروزان
(مَثَلُ نورِهِ كَمِشْكاةٍ فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ في زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌ) و اين چراغ با روغنى افروخته مى‌شود كه از
درخت پر
برکت زيتونى گرفته شده كه نه شرقى است و نه غربى.
(يوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ) آن‌چنان روغنش صاف و خالص است كه گويى بدون تماس با
آتش مى‌خواهد شعله‌ور شود.
(يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ)
به موردی از کاربرد «زَیْت» در قرآن، اشاره می‌شود:
(اللَّهُ نورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نورِهِ كَمِشْكاةٍ فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ في زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبارَكَةٍ زَيْتونِةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نورٌ عَلَى نورٍ يَهْدي اللَّهُ لِنورِهِ مَن يَشاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ) «
خداوند نور آسمان‌ها و
زمین است؛ و مَثَل نورش همانند چراغ‌دانى است كه در آن‌چراغى پرفروغ باشد، آن
چراغ در حبابى قرار گيرد، حبابى شفاف و درخشنده همچون ستاره‌اى فروزان، چراغى كه افروخته مى‌شود از
روغن درخت پربركت زيتونى كه نه شرقى است و نه غربى؛ روغنش آن‌چنان صاف و خالص است كه نزديک است بدون تماس با
آتش شعله‌ور شود؛ نورى است بر فراز نورى؛ و خدا هركس را بخواهد با نور خود
هدایت مى‌كند، و خدا براى مردم مثل‌ها مى‌زند و خداوند به هر چيزى داناست.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: اين
آیه خبر بعد از خبر است براى مصباح، يعنى مصباح مى‌سوزد در حالى كه اشتعال خود را از درخت مبارک زيتونى گرفته كه نه غربى است و نه شرقى، يعنى اشتعالش از روغن است كه از درخت زيتون گرفته مى‌شود.
و مقصود از اين‌كه فرمود آن درخت نه شرقى است و نه غربى اين است كه نه در جانب مشرق روييده و نه در جانب مغرب، تا در نتيجه سايه آن در جانب مخالف بيفتد، و ميوه‌اش به خوبى نرسد و روغنش صاف و زلال نشود، بلكه در وسط قرار دارد و ميوه‌اش به خوبى مى‌رسد و روغنش زلال مى‌شود. دليل بر اين معنا، جمله «يَكادُ زَيْتُها يُضِيءُ، وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ» است، چون ظاهر سياق اين است كه مراد از آن، صفا و زلالى روغن و كمال استعداد آن براى اشتعال است و اين صفاى روغن از درختى حاصل مى‌شود كه داراى آن دو صفت نه شرقى و نه غربى باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «زیت»، ج۲، ص ۲۷۵.
