ریاکاری منافقان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از نشانه‌های
نفاق که در
آیات قرآن به آن اشاره شده، «ریاکاری» است.
ریاکاری، از نشانه‌هاى نفاق:
۱. «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلى ما فِي قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ؛
بعضى از مردم، گفتارشان در زندگى دنيا مايه اعجاب تو مى‌شود؛ در ظاهر، اظهار محبّت شديد مى‌كنند و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه مى‌گيرند. در حالى كه آنان، سرسخت‌ترين دشمنانند.» بنابر اينكه مراد از آيه، منافقان و رياكارى آنها باشد.
۲. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى كَالَّذِي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ ...؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! صدقات خود را با
منّت و آزار، باطل نسازيد؛ همانند كسى كه مال خود را براى نشان دادن به مردم،
انفاق مى‌كند....» مورد آيه، عمل ريايى منافقان است.
۳. «إِنَّ الْمُنافِقِينَ ... وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ ... يُراؤُنَ النَّاسَ ...؛
منافقان ... و هنگامى كه به نماز بر مى‌خيزند، ... ودر برابر مردم ريا مى‌كنند....»
امام خمینی نفوذ ریا در اعمال انسان را امری دقیق و ظریف می‌داند که گاهی شخص، خود متوجه آن نیست، درحالی‌که در کید شیطان گرفتار شده است. به باور ایشان، گاهی شخص مشغول تحصیل علم دین است، درحالی‌که در قلب خود میل دارد بر دیگران چیره شود و نظر دیگران را به خود جلب کرده، اظهارفضل کند، درحالی‌که گمان می‌کند در این عمل، به تکلیف خود در بیان حکم شرعی عمل می‌کند و طالب
ثواب است.
گاهی شخص امامت جماعت را به عهده می‌گیرد با این نیت که در قلوب مردم شهرت و عظمت پیدا کند، ازاین‌رو به افرادی که در نماز او حاضر می‌شوند، ارادت پیدا می‌کند. گاهی نیز ریا در مامومان رخ می‌دهد که شخص طالب صف اول است و اظهار تقدس می‌کند. گاهی بر عکس، در صف آخر می‌نشیند تا اظهار
تواضع و فروتنی کند و گاهی شخص منفرد نیز با کناره‌گیری از جماعت و طول دادن رکوع و سجود خود، ادعای احتیاط می‌کند همه این افراد به‌نوعی به ریا و نفاق مبتلا هستند.
به اعتقاد امام خمینی بعضی از صفات نفسانی که برای عوام نقص به شمار نمی‌رود، برای اولیای خدا و عارفان نقص و شرک است، از جمله این صفات ریاست. برای مثال افراد عادی به حسب فطرت خود مایل به ظهور خیرات و صفات پسندیده خود هستند؛ ولی این خصیصه نزد اولیای الهی شرک و نفاق محسوب می‌شود.
امام خمینی منشا ریا و نفاق را ضعف نفس و عدم معرفت توحیدی می‌داند به اعتقاد ایشان، چه‌بسا انسان به‌واسطه غفلت از
حبّ نفس و خودبینی نقایص و عیوب خود را مشاهده نمی‌کند و این سبب ریا و تکبّر در برابر بندگان خدا می‌شود. همچنین امام، لباس شهرت را چه به‌صورت افراطی، مثل لباس‌های فاخر و چه به‌صورت تفریطی، مانند لباس‌های مندرس، سبب ریا ورزی صاحبان آن می‌داند.
امام خمینی صرف شاد شدن از ستایش مردم در اعمال خیر را از نشانه‌های ریا به حساب نمی‌آورد؛ زیرا عامه مردم به طور طبیعی مایل هستند خصال نیکوی آنها نزد دیگران بازگو شود. البته ایشان این امر را برای اولیای الهی نقص می‌شمارد و در نگاه ولیّ و عارف
شرک و نفاق به حساب می‌آید؛ زیرا عبادت اولیا خالص از همه مراتب شرک و نفاق به دور است.
رياكارى در
ذکر خدا، از نشانه‌هاى نفاق:
«إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا؛
منافقان به گمان خود مى‌خواهند خدا را فريب دهند؛ در حالى كه او آنها را فريب مى‌دهد؛ و هنگامى كه به نماز بر مى‌خيزند، با كسالت برمى‌خيزند؛ ودر برابر مردم ريا مى‌كنند؛ و خدا را جز اندكى ياد نمى‌نمايند.»
بر اساس روايتى از
امیرالمؤمنین علیه‌السلام، مقصود از آيه مزبور، رياى منافقان در ذكر خدا است.
رياكارى در
نماز، نشانه نفاق و دورويى:
«إِنَّ الْمُنافِقِينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا؛
منافقان به گمان خود مى‌خواهند خدا را فريب دهند؛ در حالى كه او آنها را فريب مى‌دهد؛ و هنگامى كه به نماز بر مى‌خيزند، با كسالت برمى‌خيزند؛ ودر برابر مردم ريا مى‌كنند؛ و خدا را جز اندكى ياد نمى‌نمايند.»
بنا بر اين قول كه مقصود از «يراءون الناس» رياى در نماز باشد.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۲۵۷، برگرفته از مقاله «نشانه‌های نفاق (ریاکاری)». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
