رَبْض (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَبْض (به فتح راء و سکون باء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خوابیدن چهارپا، مانند به زمین خوابیدن شتر است.
از مشتقات آن که در
نهج البلاغه آمده
مَرْبِض (به فتح میم و سکون راء و کسره باء) به معنای محل خوابیدن گوسفند و مانند آن است.
جمع آن
مَرابِض (به فتح میم و کسره باء) است.
از این ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» دیده می‌شود.
رَبْض به معنای خوابیدن چهارپا، مانند به زمین خوابیدن شتر است.
گویند: «
رَبَضَت الدابَّةُ: مثل برکت الابل.»
مَرْبِض به معنای محل خوابیدن گوسفند و مانند آن است و
مَرابِض جمع آن می‌باشد.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با هجوم مردم برای
بیعت با آن حضرت فرموده:
«فَما راعَنی الاّ وَ النّاسُ الیَّ کَعُرْفِ الضَّبُعِ... حَتَّی لَقَدْ وُ طیءَ الحَسَنانِ وَ شُقَّ عِطْفایَ مُجْتَمِعینَ حَوْلی کَرَبیضَةِ الغَنَمِ.» یعنی «بعد از قتل
عثمان مرا به وحشت نیانداخت مگر آنکه مردم مانند موی گردن (یال) کفتار به طرف من گرد آمدند... تا جایی که
حسن و
حسین زیر پا ماندند و دو طرف بدن من مجروح گردید، دور من جمع شده بودند مانند گوسفندانی که داخل آغل می‌شوند.»
لفظ «ربیضة الغنم» اضافه
صفت بر موصوف است؛ یعنی گروهی از گوسفندان که داخل آغل می‌شوند.
آن حضرت درباره
وقت نماز به حاکمان شهرها می‌نویسد:
«فَصَلّوا بالنّاسِ الظُّهْرَ حَتَّی تَفیءَ الشَّمْسُ مِنْ مَرْبِضِ الْعَنْزِ وَ صَلّوا بِهِمُ الْعَصْرَ وَ الشَّمْسُ بَیْضاءُ حَیَّةٌ فی عُضْو مِنَ النَّهارِ حینَ یُسارُ فیها فَرْسَخانِ.» یعنی: «با مردم
نماز ظهر را بخوانید تا وقتی که برگردد آفتاب از آغل بزها و
نماز عصر را تا وقتی بخوانید که آفتاب سفید و زنده است و زرد نگشته در وقتی که می‌شود در آن دو
فرسخ راه رفت.»
به قول
محمد عبده: یعنی تا وقتی که سایه هر چیز به‌اندازه خود باشد. (چون برگشت و میل آفتاب از سایه مربض وقتی صادق است که سایه دیوار آن به قدر خودش باشد.)
از این ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» دیده می‌شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ربض»، ج۱، ص۴۲۷-۴۲۸.
