روزی حیوانات (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علم و آگاهى خداوند
ضامن تأمین
روزی موجودات است، بر این اساس
خداوند حقّ
تغذیه موجودات را بر خود
واجب كرده است.
رزق به معنای روزى و عطای مستمر است.
«كُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ»
راغب می‌گوید: رزق گاهى به عطاء دائمى اطلاق می‌شود خواه دنیوى باشد یا اخروى و گاهى به نصیب و بهره و گاهى به غذائی كه وارد جوف می‌شود گویند:
شاه رزق لشكر را داد و دانش روزى من شده.
علامه طبرسی ذیل
آیه ۳
سوره بقره رزق را عطاى دائمى گفته و گوید آن نقیض حرمان است.
خلاصه آنكه رزق عطائى است كه از آن منتفع می‌شوند خواه طعام باشد یا علم و یا غیر آن.
آیت الله مکارم در
تفسیر نمونه می‌نویسد: رزق در
لغت به معنى بخشش مستمر و متداوم است اعم از اینكه مادى باشد یا معنوى، بنا بر این هر گونه بهره‌اى را كه خداوند نصیب جانداران مى‌كند از مواد غذایى و
مسکن و پوشاك، و یا
علم و
عقل و فهم و
ایمان و
اخلاص به همه اینها رزق گفته مى‌شود، و آنها كه مفهوم این كلمه را محدود به جنبه‌هاى مادى مى‌كنند، توجه به موارد استعمال آن دقیقا ندارند، قرآن در باره شهیدان راه حق مى‌گوید: «بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ: آنها زنده‌اند و نزد پروردگار شان روزى مى‌برند.»
روشن است كه روزى شهیدان، آن هم در جهان
برزخ، نعمت‌هاى مادى نیست، بلكه همان مواهب معنوى است كه حتى تصورش براى ما در این زندگى مادى مشكل است.
• «وکاین من دابة لا تحمل رزقها الله یرزقها وایاکم وهو السمیع العلیم؛
و چه بسیار از جنبندگان كه روزى خود را برنمى‌گیرند (و ذخیره نمى‌كنند مانند اغلب
حیوانات خشكى و دریایى) خدا آنها و شما را روزى مى‌دهد، و او شنوا و داناست.»
• «وما من دابة فی الارض الا علی الله رزقها ویعلم مستقرها ومستودعها کل فی کتـب مبین؛
و هیچ
زنده متحركى در این
زمین (از
حیوان و
جن و
انس) نیست مگر آنكه روزى او بر عهده خداست، و او قرارگاه اصلى آنها و جایگاه موقت آنها را مى‌داند (قرارگاه آنها را در
صلب پدر و
رحم مادر، یا) و او محل استقرارشان را (در حال
حیات) و مقرّ تودیع‌شان را (پس از
مرگ) مى‌داند، همه در كتابى روشن (
لوح محفوظ روشن در انظار مقربان ملأ اعلى) ثبت است.»
رازق تمام مخلوقات اوّلا و بالذّات خداوند است:
• «ان الله هو الرزاق ذو القوة المتین؛
به
یقین خداوند خود روزى‌دهنده (به همه روزى‌خواران) و صاحب قوه و نیرومند است.» مقدم شدن «هو» دلیل
حصر است.
• «وما من دابة فی الارض الا علی الله رزقها ویعلم مستقرها ومستودعها کل فی کتـب مبین؛
و هیچ
زنده متحركى در این
زمین (از
حیوان و
جن و
انس) نیست مگر آنكه روزى او بر عهده خداست، و او قرارگاه اصلى آنها و جایگاه موقت آنها را مى‌داند (قرارگاه آنها را در
صلب پدر و
رحم مادر، یا) و او محل استقرارشان را (در حال
حیات) و مقرّ تودیع‌شان را (پس از
مرگ) مى‌داند، همه در كتابى روشن (
لوح محفوظ روشن در انظار مقربان ملأ اعلى) ثبت است.»
نبودن توان حمل روزی، در بسیاری
حیوانات:
• «و کاین من دابة لا تحمل رزقها...؛
و چه بسیار از جنبندگان كه روزى خود را برنمى‌گیرند (و ذخیره نمى‌كنند مانند اغلب
حیوانات خشكى و دریایى) خدا آنها و شما را روزى مى‌دهد، و او شنوا و داناست.» در اینکه مقصود از «لاتحمل رزقها» چیست، دو
احتمال وجود دارد: ۱. نمی‌تواند روزی خود را حمل نماید (به جهت ضعف و ناتوانی خود) ۲. روزی آن ذخیره شده و فراهم نیست. برداشت مذکور بر اساس احتمال نخست است.
توجه به تامین روزی انبوه جنبندگان ناتوان از تامین روزی خود، زمینه ساز
توکل به خداوند:
• «... وعلی ربهم یتوکلون؛
آنان كه (در انجام وظایف مردمى و الهى خود)
صبر ورزیدند و همواره بر پروردگارشان
توکل مى‌كنند.»
• «وکاین من دابة لا تحمل رزقها...؛
و چه بسیار از جنبندگان كه روزى خود را برنمى‌گیرند (و ذخیره نمى‌كنند مانند اغلب
حیوانات خشكى و دریایى) خدا آنها و شما را روزى مى‌دهد، و او شنوا و داناست.»
علم دقیق خداوند به
احوال حیوانات، منشا تامین روزی آنها از سوی او:
• «وما من دابة فی الارض الا علی الله رزقها ویعلم مستقرها ومستودعها کل فی کتـب مبین؛
و هیچ زنده متحركى در این زمین (از
حیوان و جن و انس) نیست مگر آنكه روزى او بر عهده خداست، و او قرارگاه اصلى آنها و جایگاه موقت آنها را مى‌داند (قرارگاه آنها را در صلب پدر و رحم مادر، یا) و او محل استقرارشان را (در حال حیات) و مقرّ تودیع‌شان را (پس از مرگ) مى‌داند، همه در كتابى روشن (لوح محفوظ روشن در انظار مقربان ملأ اعلى) ثبت است.»
• «وکاین من دابة لا تحمل رزقها الله یرزقها...؛
و چه بسیار از جنبندگان كه روزى خود را برنمى‌گیرند (و ذخیره نمى‌كنند مانند اغلب
حیوانات خشكى و دریایى) خدا آنها و شما را روزى مى‌دهد، و او شنوا و داناست.»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «روزی حیوانات».
