رهب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَهْب (به فتح راء و سکون هاء) به از
واژگان قرآن کریم معنای ترس است.
رُهْبان (به ضم راء و سکون هاء) به صومعه‌نشینان مسیحی اطلاق می‌شود.
رَهْب به معنای ترس است.
راغب گويد «الرَّهْبَةُ وَ الرَّهْبُ: مَخَافَةٌ مَعَ تَحَرُّزٍ وَ اضْطِرَابٍ»
ولى
صحاح و
قاموس و
اقرب و
مجمع آن‌را مطلق خوف گفته‌اند.
•
(لَأَنْتُمْ أَشَدُّ رَهْبَةً فِي صُدُورِهِمْ مِنَ اللَّهِ) «البته شما در دل آنها از خدا پر مهابت‌تريد.»
•
(تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ) «به وسيله آن آمادگى، دشمن خدا و دشمن خود را می‌ترسانيد.»
•
(وَ اضْمُمْ إِلَيْكَ جَناحَكَ مِنَ الرَّهْبِ ...) (و دست‌هايت را براى دورى از ترس و وحشت، بر سينه‌ات بگذار)
•
(وَ اسْتَرْهَبُوهُمْ وَ جاؤُ بِسِحْرٍ عَظِيمٍ) (و ترساندند؛ و سحر عظيمى پديد آوردند)
اگر در استرهاب معنای طلب ملاحظه شود مراد آن است كه خواستار ترساندن حاضرين شدند و غرضشان ترساندن بود ولى
بیضاوی گويد: آنها را به شدّت ترساندند.
و در اقرب گويد: «اسْتَرْهَبَهُ: خَوَّفَهُ»
همچنين است قول صحاح.
رُهبان، جمع راهب است و آن كسى است كه از خدا می‌ترسد ولى در متعارف به راهبان و صومعه نشينان
مسیحیان اطلاق می‌شود.
طبرسی تصريح می‌كند كه آن جمع راهب است مثل راكب و ركبان و فارس و فرسان
ولى
راغب گفته مفرد و جمع هر دو به كار رود
در قرآن مجيد جمع به كار رفته است.
(ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَ رُهْباناً ...) (اين بخاطر آن است كه بعضى از آنها عالمانى روحانى يا تارك دنيا هستند)
(اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ) (آنها دانشمندان و راهبان خويش را معبودهايى در برابر خدا قرار دادند)
قسّيس و حبر علماى مسيحى، و راهب ديرنشينان آنهاست.
(وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها) (و رهبانيّتى را كه ابداع كرده بودند، ما بر آنان مقرّر نداشته بوديم؛ گرچه هدفشان جلب خشنودى خدا بود، ولى حق آن را رعايت نكردند)
رهبانية عرفا آن است كه انسان از مردم بريده و مشغول
عبادت خدا شود در اثر
خوف از خدا راغب گويد: آن افراط در تعبد است از فرط خوف.
در
اسلام رهبانيت نيست بلكه رهبانيت اسلام جهاد در راه خدا و
نماز و غيره است كه خواهد آمد. طبرسى گفته
حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرموده:
«لَا رَهْبَانِيَّةَ فِي الْإِسْلَامِ»در
سفینة البحار ذيل لغت رهب نقل كرده: پسرى از
عثمان بن مظعون فوت شد. بسيار محزون گرديد تا محلى در منزل خود معيّن كرده مشغول عبادت شد. اين مطلب به رسول خدا (صلّى‌الله‌عليه‌وآله) رسيد فرمود: اى عثمان خدا بر ما رهبانيت ننوشته رهبانيت امّت من فقط
جهاد در راه خدا است.
آيه شريفه صريح است در اينكه رهبانيت ساخته
نصاری است و بر آنها تشريع نشده است «
ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ» ولى دلالت دارد كه اين عمل پيش خدا پسنديده بوده زيرا «
إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ» به طوری كه
المیزان و بيضاوى گفته استثناء منقطع است يعنى لكن آنها براى طلب
رضای خدا اين كار را ساختند.
طبرسی نيز در تفسير اين طور گفته
ولى در اعراب جور ديگر آورده كه براى آنها طلب رضاى خدا را نوشتيم نه رهبانيّت را.
و نيز آيه روشن است در اينكه نصارى در اين عمل
افراط و
تفریط كرده‌اند كه فرموده «
فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها»
در اينجا روايتى در
مجمع نقل شده كه روشن كننده مطلب است.
ابن مسعود گويد: با رسول خدا (صلّى‌الله‌عليه‌وآله) با الاغى سوار بودم فرمود: اى پسر امّ عبد آيا می‌دانى
بنی‌اسرائیل از كجا رهبانيت را ساختند؟ گفتم: خدا و رسول داناتراند. فرمود: ستمكاران پس از
عیسی بر آنها مسلّط شدند و عمل به معصيت كردند. اهل ايمان از اين كار خشمگين شده به جهاد برخاستند. سه بار از ستمگران شكست خوردند. نماند از آنها مگر اندكى گفتند: اگر خود را به اين حكام نشان دهيم ما را فانى می‌كنند براى دين طرفدار و دعوت كننده‌اى نمى‌ماند بيائيد در زمين متفرق شويم تا خداوند پيغمبرى را كه عيسى وعده فرموده مبعوث كند از آن محمد را قصد می‌كردند در غارهاى كوه‌ها پراكنده شدند و رهبانيتى از خود ساختند پس بعضى به دين خود چنگ زد و بعضى
کفر ورزيد بعد اين آيه را تلاوت كرد «
وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ» پس از آن فرمود: پسر ام عبد مي‌دانى رهبانيت امّت من چيست؟ گفتم: خدا و رسول داناتر است. فرمود:
هجرت،
جهاد،
صلوة،
صوم،
حجّ، و
عمره.
از اين روايت روشن مي‌شود كه كفرورزندگان آن را مراعات نكرده و بيراهه رفته‌اند. اين حديث در الميزان از مجمع نقل شده
در
صافی نيز مختصرا آورده است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «رهب»، ج۳، ص۱۲۵.
