رساله رضاعیه (خواجویی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«رسالة
رضاعیة» اثر عالم بزرگوار
ملا محمد بن حسین ، مشهور به
اسماعیل مازندرانی خواجویی (م ۱۱۷۳ ق) در باب
احکام و شرایط
محرم شدن از طریق
شیردهی است.
نگارنده بدون ذکر مقدمه ابتدا گروه‌های مختلف
محارم را از دیدگاه
قرآن و
روایات ذکر کرده، سپس به
ذکر مباحث فقهی و استدلال‌های روایی برای کلام خود همت گماشته است. شیوه تحقیق، تحلیلی و استدلالی است و با استناد به
روایات معتبر مطالب خود را به
اثبات رسانده است.
خواجویی که دارای تالیفات فراوان در دانش‌های مختلف است و عموم آنها از تحقیق و دقت علمی برخوردار می‌باشد و چندین رساله فقهی نیز از خود به جا گذاشته است در یازده
شعبان ۱۱۷۳ ق، دار دنیا را وداع گفت و در
تحت فولاد اصفهان دفن شد.
این رساله که از جمله رساله‌های فقهی اوست، توسط سید مهدی رجایی از نسخه موجود به خط نویسنده در
آستان قدس رضوی ، تصحیح گردیده است. در آغاز محارم از دیدگاه
قرآن سیزده نفر معرفی شده‌اند:
مادر ،
خواهر ، دختر برادر، دختر خواهر،
مادر و
خواهر رضاعی که همه محارم نسبی و
رضاعی هستند و
مادر زن ،
دختر زن که به مادرش دخول کرده باشد، همشیره زنی که فعلا همسرش است و
زن پسر صلبی که از
محارم سببی هستند. در ادامه نویسنده به این نکته اشاره می‌کند که به اتفاق
علمای اسلام و اخبار بسیار، آنچه به
نسب حرام شود، به خوردن شیر نیز حرام می‌شود. پس مادر، خواهر، دختر، عمه، خاله،برادرزاده و خواهرزاده
رضاعی نیز از محارم هستند.نگارنده به ذکر خواهران و برادران
رضاعی و منتسبان آنها که به هم محرم می‌شوند می‌پردازد: اگر زنی دختری را شیر دهد آن دختر بر پسرهای شوهرش هر چند از غیر
زن باشد، حرام می‌شود. هم چنین دخترهای نسبی این زن شیرده، هر چند از غیر شوهر فعلی اش باشند بر آن
پسر حرامند. چون آن پسر به منزله
برادر آنهاست. و بالعکس اگر دختری را شیر دهد، بر پسران نسبی آن زن شیرده حرام می‌شود.هم چنین دختر شوهر زن شیرده بر پدر آن پسر و دختری که از این زن شیر خورده‌اند، حرام می‌باشد؛ چون آن دختر به منزله
دختر اوست. مورد دیگر دختر نسبی این زن شیرده است که بر پدر آن دختر و پسری که از این زن شیر خورده‌اند حرام می‌باشد. در مورد فوق، اولاد
رضاعی آن زن را
استثنا کرده؛ چرا که اولاد
رضاعی این زن با تعدد شوهر، بر پدر و
فرزند وی حرام می‌شوند. به این معنا که آن زن شیرده، قبلا شوهری داشته و به بچه‌ای هم شیر داده است، پس آن بچه‌ای که قبلا شیر داده است به این پدر
فرزند رضاعی حرام نمی‌شود.البته این قسم آخر مورد
اختلاف است. برخی مانند
طبرسی شرط محرمیت دو
فرزند رضاعی را یکی بودن
شوهر آن زن نمی‌دانند؛ ولی مصنف به اخبار و
روایات متعدی تمسک کرده و دلیل‌های آن قول را به واسطه این احادیث
تخصیص زده است. پس ملاک در حرمت و محرمیت، تنها هم شیر بودن نیست؛ بلکه دو نفر هم شیر در صورتی به هم محرم می‌شوند که شوهر آن زن شیرده یکی باشد. اگر زن شیرده به
فرزندی شیر دهد و بعد دوباره به
مرد دیگری شوهر کند و به بچه دیگری شیر دهد آنها به هم حرام می‌شوند. مسئله دیگری که در پایان این رساله مطرح کرده این است که اگر زنی دو بچه را شیر دهد برادر و خواهر نسبی هر کدام از این دو بچه به هم حرام نمی‌شوند. مثلا اگر دو دختر را شیر بدهد برادر هر کدام از آنان به دیگری حرام نمی‌شود. چرا که برادر و خواهر
رضاعی نیستند و دلیلی بر حرمت آنان وجود ندارد؛ پس به حکم
اصل اباحه حلال می‌باشند.
نرم افزار جامع فقه اهل البيت۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
