رسالت علما در شناخت دین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله مراد از علما، مجتهدان و طلاب علوم دینی است که وظیفه شناساندن دین به مردم را دارند. از آنجاکه هر مسلمانی شناخت مجمل و مبهمی از
دین اسلام دارد و این ضعف شناخت در
دین موجب مشکلات متعددی برای آنها می‌شود. اگر دین به شکل صحیح به وسیله علما به مردم تبیین و شناسانده شود و حقایق دین اسلام با زبان‌های گوناگون در تمام جهان منتشر شود بی‌تردید دل‌های آماده در گوشه و کنار دنیا برای پذیرش دین مهیا و از انحرافات عقیدتی و فکری و اخلاقی مردم جلوگیری می‌شود.
دین عبارت است از مجموع آیین و قوانینی که
خداوند متعال آنها را بر پیامبران خود
وحی و ابلاغ نموده است یا به تعبیر دیگر دین مجموعه‌ای از هست‌ها و باید‌های مستند به خداوند است که از طریق وحی و
سنت معصومین برای هدایت و کمال انسانها بیان شده است.
شناخت عبارت است از این که انسان به مرحله‌ای برسد که در باور و عقیده خود هیچ گونه شک و گمانی نداشته باشد.
شناخت اولیه دین بر عهده پیام‌آور آن، یعنی پیامبر و در مرتبه دیگر،
ائمه می‌باشد که با شناخت صحیح و شناساندن آن به مردم، با انحطاط و کج‌روی‌ها مقابله و بشریت را به سوی حقیقت و سعادت رهنمون ساختند. امروزه در
عصر غیبت، با توجه به این که
حوزه‌های علمیه مراکز علمی و فرهنگی هستند و دین نیز یکی از عناصر فرهنگی و علماء وارثان پیامبران
و ادامه دهندگان راه آنها هستند. بنابر این، شناخت صحیح دین بر عهده علماء و حوزه‌های علمیه است. هر مسلمانی شناخت مجمل و مبهمی از دین اسلام دارد، این مقدار شناخت برای هیچ مسلمانی کافی نیست، در گذشته برخی تصور می‌کردند که فقط شناخت اجمالی از دین ـ‌اسلام‌ـ کافی است و به جای صرف وقت و نیرو برای شناخت دین، باید سعی کنیم بهتر به دین ـ‌اسلام‌ـ عمل کنیم اما تجربه نشان داده است که ضعف شناخت در دین موجب ایجاد اختلاف در بین مسلمانان است، تا آنجا که ممکن است در دو طرف نقیض قرار بگیرند و بین خطوط عقیدتی آنها صد و هشتاد درجه فاصله ایجاد شود. یعنی آنچه را یک گروه به
اسلام نسبت می‌دهند گروه دیگر مخالف دین تلقی کنند، پس تا شناخت صحیح و گسترده‌ای در جامعه نباشد این گونه اختلافات قابل رفع نیست.
امروز به دلیل مواجهه با گروه‌های متعددی که هر کدام به بخشی از دین حمله می‌کنند تا ایمان مردم را نسبت به آن سست کنند، نیاز به شناخت حقایق دین اسلام بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود، افرادی بوده و هستند که با خلوص، صفا و فداکاری در صدد بر آمده‌اند که دین اسلام را به عنوان یک ایدئولوژی بپذیرند و بر اساس آن عمل کنند اما در اثر ضعف شناخت و عدم قدرت اثبات هنگام مواجه شدن با دیگران یا خود را باخته‌اند و یا تدریجاً افکار طرف مقابل در آنها نفوذ کرده و آنها را به عنوان دین پذیرفته و از مدافعین افکار آنها شده‌اند.
شناخت صحیح دین بر عهده عالمان دین و حوزه‌های علمیه است و در جهت شناخت صحیح دین، از ابزاهای معتبر از جمله؛
قرآن،
سنت،
اجماع،
عقل باید استفاده شود و آنگاه که شناخت صحیح دین با منابع معتبر صورت گرفت باید وظیفه خود را در سه حوزه معطوف دارند:
از جمله رسالت‌های علماء و دانشمندان اسلامی در جوامع پاسخ به شبهات گوناگون مطرح شده در سطح کلان می‌باشد حوزه‌های علمیه باید با استفاده از توانایی‌های خود و بهره گیری از امکانات موجود پاسخ‌های مستدل و محکم به پرسش‌های اقشار مختلف جامعه بدهند و شبهات به وجود آمده که بنیان مبادی اسلام و ایمان دینی مردم را خدشه‌دار می‌کنند، بر اساس علوم روز و به گونه‌ای پیشرفته پاسخ بگویند.
اگر دین به شکل صحیح به مردم تبیین و شناسانده شود و حقایق دین ـ اسلام ـ با زبان‌های گوناگون در تمام جهان منتشر شود بی‌تردید دل‌های آماده در گوشه و کنار دنیا برای پذیرش دین فراوان است و هنگامی که حقیقت دین ـ اسلام ـ در دل‌های مردم رسوخ کرد و برتری آن را درک کردند، آمادگی پذیرش را پیدا خواهند کرد. پس این وظیفه حوزه‌های علمیه است که دین را به صورت صحیح و با استفاده از روشهای متعددش؛ تبلیغ، تدریس، ارائه مقاله و... به جامعه ارائه دهد.
امام صادق (علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید: «انَّ الله لم یاخذ علی الجهال عهداً بطلب حتی اخذ علی العلماء عهداً ببذل العلم للجهال»؛ همانا خداوند برای تحصیل علم از جاهلان پیمانی نگرفته است الا اینکه از علماء پیمان گرفته است که به جاهلان بذل علم نمایند.
وظیفه دیگر علماء و حوزه‌های علمیه این است که در مقابل هرگونه تحریفات و قرائت‌های مختلف پاسخگو بوده و نیز از انحرافات عقیدتی و فکری و اخلاقی مردم جلوگیری کرده و جامعه و مردم را به سوی وحدت و همبستگی و معنویات رهنمون سازند.
نتیجه این که؛ شناخت صحیح دین بر عهده عالمان دین و حوزه‌های علمیه است و شناخت باید با استفاده از ابزار‌های معتبر صورت گیرد و بعد به صورت صحیح به جامعه ارائه گردد و از تحریف آن نیز جلوگیری کنند، پس حفظ دین بدون شناخت صحیح ناممکن است.
و...
۱.
آیت‌الله مصباح یزدی، مباحثی درباره حوزه، ص۲۷-۶۰. ۲.
آیت‌الله مصباح یزدی، مباحثی درباره حوزه، ص۷۴. ۳.
علامه محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۶۷.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رسالت علماء در شناخت صحیح دین»، تاریخ بازیابی۹۷/۳/۶.
