رجم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَجْم (به فتح راء و سکون جیم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای سنگ زدن و سنگسار کردن است.
این لفظ گاه به معنی
طرد و راندن و گاه به معنی
قذف و انداختن نیز می‌آید.
چهار مورد از این ماده در «
نهج البلاغه» آمده است.
رَجْم به معنای سنگ زدن و سنگسار کردن است. «رَجَمَهُ رَجْماً: رماهُ بالحجارة.»
رَجْم گاه به معنی طرد و راندن و گاه به معنی قذف و انداختن نیز می‌آید.
این لفظ معانی دیگری نیز دارد.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) به
خوارج که عامل کبیره را
کافر می‌دانستند؛ فرمود: «می‌دانید که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زانی
محصن را سنگسار کرد، بعد به جنازه‌اش
نماز خواند و
ارث او را به ورثه‌اش داد: »
«وَ قَدْ عَلِمْتُمْ اَنَّ رَسولَ اللهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رَجَمَ الزّانیَ (الْمُحْصَنَ) ثُمَّ صَلَّی عَلَیْهِ ثُمَّ وَرَّثَهُ اَهْلَهُ» «و اگر
زانی کافر بود بر او نماز نمی‌خواند و ارثش را به ورثه‌اش نمی‌داد.»
(شرح‌های خطبه:
)
رَجْم گاه به معنی طرد و راندن آید؛ چنان‌که حضرت درباره
دشمنان فرموده:
«اِنَّهُمْ لَنْ یَزولوا عَنْ مَواقِفِهمْ... حَتَّی یُرْمَوْا بِالمَناسِرِ تَتْبَعُها الْمَناسَرُ وَ یُرْجَموا بِالْکَتائِبِ تَقْفوها الْحَلائِبُ» یعنی «آن‌ها هرگز از مواضع خود کنار نمی‌شوند تا دفع شوند (زده شوند) با فوج‌ها در پی فوج‌ها و طرد شوند با کتیبه‌ها که در پی آن‌هاست سواره نظام‌ها.»
(شرح‌های خطبه:
)
«حلائب» به معنی اسبان جمع شده از هر سو است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
شیطان فرموده:
«وَ رَماکُمْ مِنْ مَکان قَریب... قَذْفاً بِغَیْب بَعید وَ رَجْماً بِظَنٍّ غَیْرِ مُصیب» (و از نزدیک‌ترین مکان به سوی شما پرتاب کرده است... (امّا) تیری در تاریکی به سوی هدفی دور‌انداخت و گمانی نابجا برد (یعنی خواسته‌اش که همه انسان‌ها
مشرک شوند و از
راه راست منحرف شوند، تحقّق نیافت). )
(شرح‌های خطبه:
)
اینجا نیز به معنی طرد و دفع است.
حضرت در رابطه با
علم خدا فرموده:
«عالِمُ السِّرِّ مِنْ ضَمائِرِ الْمُضْمِرینَ وَ نَجْوَی الْمُتَخافِتینَ وَ خَواطِرِ رَجْمِ الظُّنونِ» «رجم الظنون» یعنی
ظنون انداخته شده به
قلب و
رَجْم در اینجا قذف و انداختن است یعنی «
خدا عالم است به
راز رازداران و نجوای سرّ گویان و به انداخته شده‌های
اذهان (خطور قلبی). »
(شرح‌های خطبه:
)
از این لفظ چهار مورد در «نهج البلاغه» به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رَجْم»، ج۱، ص۴۳۷.
