رجال البرقی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نام اين
كتاب« طبقات
الرجال» يا« الطبقات» است و معروف به«
رجال برقى» مى‌باشد. مؤلف آن ابو جعفر،
احمد بن ابی عبد الله بن خالد برقی ، متوفاى ۲۷۴ يا ۲۸۰ هجرى، از راويان بزرگ حديث در قرن سوم و از اصحاب
ائمۀ بزرگوار علیهم السلام است.
شيخ ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد بن عبد الرحمن بن محمد بن على
برقى، از راويان حديث و از فقهاى بزرگ
شیعه و از ياران
ائمه علیهم السلام به شمار مى‌آيد.احمد در روستاى«
برق‌رود » از توابع شهر
قم به دنيا آمد.او اصالتا از
کوفه است. جد بزرگ او محمد بن على از ياران
زید بن علی بن الحسین علیهما السلام بود كه در برابر حكومت ظلم و ستم بنى اميه
قیام كرده و در زندان يوسف بن عمر به شهادت رسيد.خالد، پدر بزرگ احمد در حالى كه كودكى خردسال بود همراه پدرش عبد الرحمن بن محمد از كوفه آواره شدند و به شهر قم پناه آوردند.
از
برقى نزديك به يكصد اثر بر جاى مانده كه از جملۀ آنها
كتاب محاسن و
كتاب تفسیر و
رجال است.
احمد بن محمد بن خالد برقی از مشايخ
ثقه الاسلام کلینی است و از حيث
اعتبار و وثاقت در بالاترين درجات قرار دارد.
لقب
برقى مربوط به دو نفر از بزرگان است كه عبارتند از ابو عبد الله محمد بن خالد
برقى و احمد بن ابى عبد الله بن خالد
برقى( پدر و پسر). هر يك از اين دو نيز
كتاب رجال دارند.
كتاب رجال برقی کبیر از ابو عبد الله
برقى است كه متأسفانه نسخه‌اى از آن موجود نيست. احمد بن ابى عبد الله( پسر) نيز دو
كتاب رجال داشته، يكى به عنوان«
رجال» و يكى به عنوان« طبقات
الرجال» و آنچه هم اكنون موجود است
كتاب« طبقات
الرجال»
برقى است و
كتاب ديگر نيز مفقود شده و اثرى از آن يافت نشده است.
با توجه به مطالب ذكر شده اين احتمال وجود دارد كه
كتاب رجال برقى از محمد بن خالد( پدر) باشد، البته علامه سيد محسن امين در اعيان الشيعه
كتاب را بنابر احتمال، از تأليفات احمد بن ابى عبد الله
برقى مى‌داند و اين احتمال مطابق واقع مى‌نمايد و ظاهرا قول صحيح همين است.
علم رجال را شايد بتوان مهمترين مقدمه و وسيله براى دستيابى به علوم
اهل البیت و روايات معصومين عليهم السلام دانست. اين
علم در كنار علم
درایه مانند دو بال،
فقیه و محدث و مفسّر و... را كمك مى‌كنند تا به وسيلۀ روايات، به بلندترين قله‌هاى معارف اسلامى دست يابند.
علم
رجال به عالم يارى مى‌رساند تا روايات صحيح از حيث سند را از غير صحيح جدا نمايد و علم درايه روايات را از حيث متن و محتوا بررسى مى‌نمايد.
توجه خاص به علم
رجال از زمان ائمه عليهم السلام و قرون اوليۀ اسلامى پيوسته وجود داشته و بزرگانى چون«
عبد الله بن جبله کنانی » متوفاى ۲۱۹ هجرى و ابو فضال و ابن محبوب تأليفاتى در اين زمينه داشته‌اند كه متأسفانه همۀ آنها در حوادث تاريخ از بين رفته‌اند.
مهمترين
كتب رجالى كه نسخه‌هاى آنها تا اين زمان باقى مانده است به اصول خمسه يا ثمانيۀ
رجال معروفند كه عبارتند از:
۱-
رجال کشی يا معرفة الناقلين كه نسخۀ آن از زمان شيخ طوسى به بعد يافت نشده و تنها منتخب و مهذّب آن با نام«
اختیار معرفة الرجال » كه توسط شيخ طوسى تهيه شده موجود است.
۲- فهرست نجاشى، كه به
اعتراف اكثر بزرگان مهمترين و عمده‌ترين
كتاب در اين فن است و براى هر محدث مراجعه به آن امرى اجتناب ناپذير است.
۳-
رجال شيخ طوسى .
۴- فهرست
شیخ طوسی .
۵-
رجال برقى(
كتاب حاضر).
پس از اين
كتب،
كتابهاى فراوان ديگرى نوشته شده كه در تمام آنها منقولاتى از اين
كتب يافت مى‌شود. البته بحثهاى تحليلى بسيار خوبى در
كتب متأخر انجام شده كه در شناخت بهتر روات و طبقۀ آنها بسيار مهم است.
۱- احمد بن ابى عبد الله
كتاب خويش را بر اساس طبقات روات تنظيم كرده، كما اينكه
رجال شیخ طوسی نيز چنين است. اساس كار
برقى هم پيامبر و ائمه عليهم السلام است بدين شكل كه ابتدا اصحاب
پیامبر صلی الله علیه و آله را برشمرده، سپس اصحاب
امیر المؤمنین علیه السلام را و به همين ترتيب تا
امام عسکری علیه السلام . پس از آن اسامى زنانى كه از پيامبر و ائمه عليهم السلام روايت نقل كرده‌اند به ترتيب آمده است.
۲- در پايان
كتاب اسامى كسانى كه در مقابل ابو بكر ايستادند و بر عليه
غصب خلافت او سخن گفتند با نقل سخنان آنان آمده است.
۳-
برقى، در هر فصل ابتدا نام رواتى كه از اصحاب امام قبل بوده و اين
امام را نيز درك كرده‌اند آورده، سپس به ذكر اصحاب آن امام پرداخته است.
۴- تقريبا تمام حجم
كتاب اختصاص به ذكر نام افراد و نسبت آنها دارد و جمله‌اى در رد يا تأييد و توثيق كسى به ميان نمى‌آيد.
البته اين نكته به معناى عدم توثيق افراد نيست و در مواردى تصريح نموده اين شخص از اجلاّء اصحاب است يا مواردى اين گونه كه البته بسيار كم هستند.
كتاب رجال برقى در مجموع ۱۷۳۰ نفر از اصحاب معصومين را نام برده كه در مواردى اندك هم مطالبى پيرامون وثاقت و عدم وثاقت آنها ذكر كرده است. علاوه بر اين عناوين، در پايان
كتاب نام دوازده نفر از
مهاجرین و انصار را كه در روز جمعه‌اى در مقابل ابو بكر نسبت به غصب
خلافت اعتراض كردند آورده است.
۱- نسخه‌اى از سال ۱۰۲۱ هجرى، در كتابخانه سيد جلال الدين محدث ارموى.
۲- نسخه‌اى ديگر از سال ۱۳۳۶ هجرى.
۳- نسخه‌اى جديد در كتابخانه
آیت الله مرعشی نجفی قم .
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
