• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ذکر (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از عناوین و موضوعات مطرح شده در آیات قرآن، «ذکر» است.



ذكر، به معناى ياد آوردن چيزى است و آنچه بر زبان جارى شود. نيز در معناى آن گفته شده: «ذكر» همان‌ «تذكّر» در برابر «غفلت» و فراموشى است كه اعمّ از تذكّر به قلب و زبان است. ذكر در معانى متعدّدى‌ استعمال شده است، همچون احضار چيزى در ذهن، كتب انبياى پيشين، قرآن، نماز، محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله و .... در اين عنوان مقصود ذكر خدا است و ساير موارد در عنوان مربوط به خود مى‌آيد.
در اين عنوان آیاتی معرفی شده‌اند که در آن‌ها از واژه‌ «ذكر» و مشتقّات آن استفاده شده است.


امام خمینی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر قلب را ذکر می‌داند و قلب متزلزل و مضطرب را خالی از ذکر می‌داند که ذکر لسانی در آن هیچ اثری ندارد. بنابراین یکی از نکات تکرار ذکر و اوراد آن است که قلب از آن متاثر و منفعل شود تا کم کم حقیقت ذکر در باطن سالک شکل بگیرد و قلبش با روح ذکر و عبادت متحد گردد.
به اعتقاد ایشان ذکری تام و تمام است که در تمام مملکت وجود سالک سریان داشته باشد، اگر حقیقت ذکر، صورت باطنی قلب شد، حرکات و سکنات، چشم و زبان و دست و پای سالک با ذکر حق انجام می‌گیرد؛ لذا تمام سکنات مفتوح و مختوم ذکر حق گردد.
به باور امام خمینی سالک در مسیر سلوکی خود با ذکر «لا اله الا الله» در ابتدا برای تعلیم قلب بر زبان جاری می‌سازد تا با دوام بر آن به بریدگی از مشاغل نفسانی و شیطانی برسد و‌اندک‌اندک آن را در قلب ساکن کند تا اثر آن در تمام قلب فراگیر شود و به سرحد استغراق برسد؛ زیرا ورود آن هر وارد بیگانه‌ای را به «لا اله» نفی می‌کند و محبت آن را قطع می‌کند و خدا را با «الا الله» تثبیت می‌کند.
ایشان ذکر را همان توجه و حضور قلب می‌داند که بدون آن، ذکر حقیقی نخواهد بود. این ذکر حقیقی سبب باز شدن درهای ملکوت به روی قلب انسان می‌شود که با آن حجاب‌های میان بنده و حق مرتفع می‌گردد. از این رو به تبع ذکر قلبی ذکر لسانی در همه حال برای سالک ایجاد می‌شود و اگر قلب متذکر شد زبان که تابع آن است نیز متذکر می‌شود و اثر ذکر از ملکوت قلب بر ظاهر سرایت می‌کند.


آثار ذکر خدا (قرآن)، آداب ذکر خدا (قرآن)، ابزار ذکر خدا (قرآن)، اخلاص در ذکر خدا (قرآن)، استماع ذکر خدا (قرآن)، اشتیاق به ذکر خدا (قرآن)، اعراض از ذکر خدا (قرآن)، انواع ذکر خدا (قرآن)، ذکر زبانی (قرآن)، ذکر قلبی (قرآن)، اوقات ذکر خدا (قرآن)، اهتمام به ذکر خدا (قرآن)، اهمیت ذکر خدا (قرآن)، پاداش ذکر خدا (قرآن)، تأثیر ذکر خدا (قرآن)، تشویق به ذکر خدا (قرآن)، تعلیم ذکر خدا (قرآن)، ذاکران خدا (قرآن)، ذکر خدا بعد از مناسک حج (قرآن)، ذکر خدا در ایام تشریق (قرآن)، ذکر خدا در تبلیغ (قرآن)، ذکر خدا در جهاد (قرآن)، ذکر خدا در حج (قرآن)، ذکر خدا در شعر (قرآن)، ذکر خدا در قربانی (قرآن)، ذکر خدا در مشعر الحرام (قرآن)، ذکر خدا و مؤمنان (قرآن)، ذکر قلبی (قرآن)، ذکر قلیل (قرآن)، ذکر کثیر (قرآن)، ریا در ذکر (قرآن)، زمینههای ذکر خدا (قرآن)، سستی در ذکر خدا (قرآن)، سفارش به ذکر خدا (قرآن)، سلیمان و ذکر خدا (قرآن)، شرایط ذکر خدا (قرآن)، غفلت از ذکر (قرآن)، فراموشی ذکر خدا (قرآن)، مداومت بر ذکر خدا (قرآن)، مشرکان و ذکر خدا (قرآن)، مصادیق ذکر خدا (قرآن)، مکان‌های ذکر خدا (قرآن)، منافقان و ذکر خدا (قرآن)، منع از ذکر خدا (قرآن)، نفرت از ذکر خدا (قرآن).


۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۴، ص ۳۰۸، «ذکر».    
۲. مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن، ج ۳، ص ۳۱۸، «ذکر».    
۳. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن، ص ۳۲۸، «ذکر».    
۴. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۲۹۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۶. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۳۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۷. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۱۷-۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۸. خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۲۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۹. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۲۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۴، ص۲۴۳، برگرفته از مقاله «ذکر».    
دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.






جعبه ابزار