ذاتیّت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذاتيت، از
اصطلاحات علم منطق بوده و به معنای
مصدر جعلی منتزع از
ذاتی و از
معقولات ثانی منطقی است.
ذاتيت، از
اصطلاحات علم منطق بوده و
مصدر جعلی منتزع از
ذاتی و از
معقولات ثانی منطقی است.
کلمه ذات به چند معنا آمده از جمله حقیقت شیء در فلسفه ذات به معنای وجود خدا است. که مثل و نظیر ندارد؛ ترکیب در او راه ندارد. امام خمینی خدا را عبارت از موجودی کامل و فوق تمام و صرف الوجودی می‌داند که وجودش عین ذاتش است.
واجب‌الوجود در موجود بودن به طور مطلق مشروط به شرطی نیست و مفهوم موجود بودن بدون حیثیت تقییدی و تعلیلی از واقعیت او انتزاع و بر آن حمل می‌شود، این‌چنین ذات و موجودی مصداق بالذات وجود می‌باشد.
امام خمینی مقام ذات را مقامی دست‌نیافتنی می‌داند و تاکید می‌کند که آن مقام، معلوم و معروف احدی نشده و نخواهد شد و انبیاء و رسولان و حتی خاتم انبیاء و اوصیای ایشان، راهی بدان مقام ندارند.
عدم امکان دستیابی به
مقام ذات به سبب عدم مناسبت بین حق‌تعالی با خلق است، ذات بی‌نهایت هرگز تحت ادراک‌های محدود و متعین قرار نمی‌گیرد.
از همین رو عارفان و اولیا و انبیا در شناخت کنه ذات الهی اظهار عجز کرده‌اند و
تفکر در ذات الهی را نهی کرده و آن را محال دانسته‌اند. البته در کنار نفی معرفت و علم به مقام ذات،
علم اجمالی به آن مقام جایز شمرده شده است.
امام خمینی با استناد به روایاتی نظیر
«أفضَلُ العِبادَةِ إدمانُ التَّفكُّرِ في اللّه ِ و في قُدرَتِهِ» بر این باور است که تفکر در ذات حق‌تعالی و اثبات ذات و تفکر در قدرت و سایر اسماء و صفات علاوه بر آنکه نهی نشده، بلکه بالاترین عبادات است، همچنین نظر در ذات برای اثبات وجود، توحید، تنزیه و تقدیس حق‌تعالی، غایت بعثت انبیاء و آمال عارفان می‌باشد.
ایشان در جمع بین روایات امرکننده به تفکر درباره خداوند چنین نتیجه می‌گیرد که نهی از تفکر در مورد خداوند شامل افرادی است که استعداد ورود به این مباحث را ندارند؛ اما برای کسانی که اهل آن هستند تفکر درباره خداوند برای آنان رجحان دارد؛ بلکه برتر از جمیع عبادات است.
•
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ذاتیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۸. •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
