دَأْب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَاْب: (کَدَاْبِ آلِ فِرْعَوْنَ)«دَاْب» در اصل، به معنای ادامه سیر
و حرکت است
و به معنای «هر کار
و عادت مستمر» نیز می‌آید. در سوره
«آل عمران»، حال
کافران معاصر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به عادت مستمر
و سیره نادرست
آل فرعون و اقوام پیش از آنها تشبیه شده است که
آیات خدا را تکذیب کردند،
و خداوند آنها را به گناهانشان گرفت
و در همین جهان به مجازات سختی گرفتار شدند.
و در سوره
«یوسف» معنای این کلمه این می‌شود که شما طبق عادت مستمر خود که به امر کشاورزی در سرزمین
مصر اهمیت می‌دهید، این کار را طبق معمول ادامه دهید، ولی در مصرف محصول آن، صرفه‌جوئی کنید. این احتمال نیز داده شده که منظور این بوده که با جدیت
و کوشش هر چه بیشتر زراعت را دنبال کنید؛ زیرا داب
و دئوب به معنای کوشش
و خستگی نیز آمده است، یعنی آن قدر کار کنید تا خسته شوید.
و «دائب» به موجودی گفته می‌شود که به سیر خود ادامه می‌دهد، سپس به هر عادت مستمری اطلاق شده،
و در سوره
«مؤمن» منظور از داب
قوم نوح ... عادت مستمری است که آنها داشتند
و آن استمرار بر
شرک و طغیان و ظلم و کفران بود.
ترجمه
و تفاسیر آیات مرتبط با دَاْب.
(كَدَأۡبِ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمۡۗ وَٱللَّهُ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ) (روش آنان در انكار
و تحريف حقايق، همچون روش
فرعونیان و كسانى است كه پيش از آنها بودند؛ آيات ما را تكذيب كردند،
و خداوند آنها را به كيفر گناهانشان گرفت؛
و خداوند، سخت‌كيفر است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه دأب بطورى كه اهل لغت گفته‌اند به معناى روش دائمى است،
و در جاى ديگر
قرآن اين كلمه در مورد حركت دائمى
خورشید و ماه به كار رفته، فرموده:
(وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دائِبَيْنِ) و از همين جهت عادت هميشگى را هم دأب مى‌گويند چون عادت هم سيره‌اى است مستمر،
و منظور در آيه مورد بحث هم همين معنا است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(قَالَ تَزۡرَعُونَ سَبۡعَ سِنِينَ دَأَبٗا فَمَا حَصَدتُّمۡ فَذَرُوهُ فِي سُنۢبُلِهِۦٓ إِلَّا قَلِيلٗا مِّمَّا تَأۡكُلُونَ) (گفت: «هفت سال پى در پى
زراعت مى‌كنيد؛
و آنچه را درو كرديد، جز كمى كه مى‌خوريد، در خوشه‌هاى خود باقى بگذاريد
و ذخيره نماييد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
راغب در
مفردات گفته: كلمه دأب به معناى ادامه در سير است، مى‌گويند: دأب فى السير دأبا
و خداى تعالى فرموده:
(وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دائِبَيْنِ) -
و مسخر كرد براى شما
مهر و ماه را در حالى كه دائم السيرند،
و معناى عادت هميشگى را هم مى‌دهد، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:
(كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ) - مانند عادت
آل فرعون، كه همواره بر آن عادت مستمر بودند. بنا به گفته وى معناى آيه چنين مى‌شود: بايد هفت سال پشت سر هم
و بطور مستمر كشت
و زرع كنيد بعضى ديگر گفته‌اند: دأب به معنى تعب است
و معناى آيه اين است كه بايد با جد
و جهد
و زحمت كشت
و زرع كنيد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(مِثۡلَ دَأۡبِ قَوۡمِ نُوحٖ وَعَادٖ وَثَمُودَ وَٱلَّذِينَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡۚ وَمَا ٱللَّهُ يُرِيدُ ظُلۡمٗا لِّلۡعِبَادِ) (
و از روشى همچون روش
قوم نوح و عاد و ثمود و كسانى كه بعد از آنان بودند
و راه
کفر و طغیان پيمودند بر شما مى‌ترسم)؛
و خداوند براى بندگانش ستمى نمى‌خواهد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: جمله
(مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ)، بيانى است براى مثل قبلى
و كلمه دأب به معناى عادت است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دَأب»، ج۲، ص۵.
