دلیل الناسک (نائینی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب "دلیل الناسک :تعليقة وجيزة على مناسك الحج للنائيني" تألیف
سید محسن طباطبائی حکیم ( ۱۳۰۶- ۱۳۹۰ ق) از مراجع بزرگ
تقلید شيعيان در قرن چهاردهم است. كتاب دليل الناسك تعليقه بر مناسك حج مرحوم نائينى است ولى مى‌توان آن را تكمله‌ى كتاب الحج مستمسك دانست. مباحث اين كتاب در عين اختصار به صورت استدلالى مطرح شده است.
آیت الله سید محسن حکیم از مهم‌ترين فقهاى معاصر و از مراجع بزرگ
تقلید شيعيان در قرن چهاردهم است. وى از شاگردان
آخوند خراسانی ،
آقا ضیاء عراقی و
میرزای نائینی بود و پس از وفات
سید ابو الحسن اصفهانی به عنوان يكى از مراجع تقليد اداره‌ى امور دينى و مذهبى شيعيان
عراق را در دست گرفت. مرحوم حكيم علاوه بر بعد علمى از نظر سياسى و اجتماعى نيز داراى شخصيت ممتازى بوده و در مبازرات مردم عراق عليه اشغالگران انگليسى نقش مهمى بر عهده داشته است. با وجود اين كه فعاليت‌هاى سياسى مانع از اشتغال كامل مرحوم حكيم به امر تحصيل و تدريس بوده آثار علمى قابل توجهى از ايشان به يادگار مانده است از جمله
مستمسک عروه ،
حقائق الاصول ،
نهج الفقاهه ،
منهاج الصالحین ،
اصول الفقه ،
شرح تبصره و دليل الناسك. كتاب مستمسك شرح استدلالى و جامعى است بر قسمت اول كتاب
العروة الوثقی تاليف مرحوم
سید کاظم یزدی . اين كتاب از گنجينه‌هاى فقهى
شیعه محسوب مى‌شود ولى تمامى ابواب
فقه را در بر ندارد و از جمله نقائص آن، كتاب
حج است كه از ابتداى حج تا كيفيت
احرام را شامل مى‌شود.
كتاب دليل الناسك تعليقه بر مناسك حج مرحوم نائينى است ولى مى‌توان آن را تكمله‌ى كتاب الحج مستمسك دانست. مباحث اين كتاب در عين اختصار به صورت استدلالى مطرح شده است.
اين كتاب از مقدمه، دو باب و خاتمه تشكيل شده است.
در مقدمه اين مطالب مطرح شده است: اقسام حج از نظر وجوب و
استحباب ،
شرايط وجوب حج،
حج نيابتى،
انواع حج(
تمتع ،
قران و
افراد ).
باب اول به
عمره اختصاص دارد و داراى پنج فصل است:
- فصل اول در احرام عمره شامل سنن احرام،
مواقيت،
واجبات احرام ،
تروک احرام و
کفارات احرام .
- فصل دوم در طواف عمره شامل
آداب دخول حرم و احكام طواف .
- فصل سوم در نماز
طواف .
- فصل چهارم در
سعی بين
صفا و مروه و
آداب و واجبات آن .
- فصل پنجم در
تقصیر .
باب دوم به افعال حج اختصاص يافته و مشتمل بر هفت فصل است:
- فصل اول در احرام حج شامل وجوب احرام و مستحبات زمان احرام تا هنگام وقوف به
عرفه .
- فصل دوم در وقوف به عرفه شامل واجبات و وقت وقوف و مستحبات آن .
- فصل سوم در وقوف به
مشعر شامل واجبات وقوف و تعيين حدود مشعر، وقت وقوف و مستحبات آن .
- فصل چهارم در واجبات
منی .
- فصل پنجم در واجبات
مکه پس از مناسك منى .
- فصل ششم در واجبات شب‌هاى
تشریق .
- فصل هفتم در واجبات روزهاى تشريق .
در خاتمه شش فائده و يك تكمله ذكر شده است. مباحث خاتمه عبارت‌اند از:
عمره‌ی مفرده ، استحباب
دخول كعبه، حكم مصدود و محصور، مستحبات ايام اقامت به
مكه، مستحبات وداع، استحباب
زیارت خاتم رسولان و ساير مشاهد مدينه‌ى منوره و پاسخ برخى مسائل مورد ابتلا.
نگارش كتاب در اول ذى الحجه‌ى سال ۱۳۵۷ قمرى پايان يافته است. تحقيق نسخه‌اى كه در برنامه مورد استفاده قرار گرفته و تهيه‌ى فهرست مصادر و فهرست مطالب كتاب توسط حجة الاسلام
سید محمد قاضی طباطبایی نوه‌ى مؤلف به انجام رسيده است. به دليل در دسترس نبودن نسخه‌ى خطى مؤلف در زمان تصحيح، نسخه‌هايى كه قبلا به چاپ رسيده‌اند اساس كار مصحح قرار گرفته و به دليل خطاهاى بسيارى كه در اين چاپ‌ها وجود داشته امر تحقيق با مشكلاتى مواجه بوده است. محقق كتاب در اين باره چنين مى‌نويسد:« و من هنا ابتدأت بتحقيق الكتاب فلم تتوفر لي نسخة المؤلف و لم تحظ النسخة المطبوعة منه بجودة التصحيح الأمر الذي حملني عناء كثيرا عند تقويم النص و توثيقه كما اضطرني ذلك إلى إهمال الكثير من المواضع و عدم التصرف بالنص تارة أو التصرف فيه و جعل الزيادة بين معقوفتين أخرى.» كتاب دليل الناسك در سال ۱۴۱۶ قمرى توسط مؤسسه‌ى
المنار منتشر شده است.
دلیل الناسک نویسنده:آیة الله سید محسن طباطبائی حکیم
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
