دشمنی در جاهلیت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جامعه
جزیرة العرب در عصر جاهلی با هم
خصومت و
دشمنی داشتند.
واعتصموا بحبل الله جمیعـا ولا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخونـا وکنتم علی شفا حفرة من النار فانقذکم منها کذلک یبین الله لکم ءایـته لعلکم تهتدون. «و همگی به
ریسمان خدا (
قرآن و
اسلام، و هر گونه وسیله وحدت)، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و
نعمت (بزرگ)
خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه
دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما،
الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفره‌ای از
آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد این چنین،
خداوند آیات خود را برای شما آشکار می سازد شاید پذیرای
هدایت شوید.»
خدای تعالی در
آیه شریفه، دو دلیل بر لزوم اعتصام به
حبل الله و عدم تفرقه آورده یکی در جمله: "اذ کنتم اعداء... " و دوم در جمله: "و کنتم علی شفا حفرة من النار... "
دلیل اول مبتنی است بر اصل
تجربه، و اینکه خود شما در سابق با یکدیگر دشمن بودید، و تلخی‌های دشمنی را چشیدید، و خدا شما را از آن نجات داد، و دلیل دوم مبتنی است بر بیانی عقلی که بزودی خواهد آمد.
قبل از نزول این آیه، طایفه ای از
مسلمانان بعد از کفرشان
ایمان آورده بودند، طایفه ای خاص بوده اند که در خطاب این آیات، از سایر طوائف نزدیکتر بوده اند چون در طول زندگی قبل از اسلامشان لحظه ای فارغ از دلواپسی نبودند، دلواپسی از جنگها و مقاتلاتی که هر آن تهدیدشان می کرده. نه امنیتی داشته اند و نه راحتی و فراغت و اصلا به حقیقت امنیت عمومی (امنیتی که تمام جامعه و جمیع جهاتش را فرا گیرد،
آبرو و
مال و
عرض و
جان و سایر شؤون زندگی عمومی را تامین کند) پی نبرده و طعم آن را نچشیده بودند.
و بعد از آنکه دسته جمعی به حبل خدا متمسک شدند و آثار
سعادت زندگی برایشان نمودار شده، چیزی از حلاوت نعمتهای الهی را چشیدند، آن وقت فهمیدند که تذکرات الهی راست بوده، و خدای تعالی چه نعمت و چه سعادت لذیذی به ایشان ارزانی داشته است.
پس خطاب در این آیات، در نفوس چنین مردمی جای گیرتر و مؤثرتر از نفوس اقوام دیگر است.
خدا در میان دلهای شما الفت ایجاد کرد و با این تعبیر، اشاره به یک معجزه اجتماعی اسلام شده، زیرا اگر سابقه
دشمنی و
عداوت پیشین
عرب را درست دقت کنیم که چگونه کینه های ریشه دار در طول سالهای متمادی در دلهای آنها انباشته شده بود، و چگونه یک موضوع جزئی و ساده کافی بود آتش
جنگ خونینی در میان آنها بیفروزد مخصوصا با توجه به اینکه مردم نادان و بی سواد و نیمه وحشی معمولا افرادی لجوج و انعطاف ناپذیرند، و به آسانی حاضر به فراموش کردن کوچک‌ترین مسائل گذشته نیستند، در این صورت اهمیت این "معجزه بزرگ اجتماعی" اسلام آشکار می شود، و ثابت می گردد که از طرق عادی و معمولی امکان پذیر نبود که در طی چند سال، از چنان ملت پراکنده و کینه توز و
نادان و بی خبر، ملتی واحد و متحد و برادر بسازند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۴۵۳، برگرفته از مقاله «دشمنی در جاهلیت».
