دستورات خدا به بنی‌اسرائیل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خداوند در برابر نعمتهای ارزانی شده به بنی اسرائیل دستوراتی به آنان داده و از آنان می‌خواهد نسبت به آن پایبند باشند.

---

بر اثر پیمان شکنیهای مکرر، خداوند بارها از آنان خواسته بود که بر پیمان الهی خویش با خداوند استوار بمانند: «یـبَنی اِسرءیلَ اذکُروا نِعمَتِیَ الَّتی اَنعَمتُ عَلَیکُم و اَوفوا بِعَهدی اوفِ بِعَهدِکُم». برخی آیه را خطاب به یهودیان زمان پیامبر، و عده‌ای دیگر آن را شامل مسیحیان نیز دانسته‌اند. برخی هم آن را درباره احبار و عالمان یهود می‌دانند. محتوای عهد یاد شده نیز مورد اختلاف است؛ برخی به نقل از امام حسن عسکری علیه‌السّلام آن را نبوت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دانسته‌اند که تورات از آن خبر داده است. عده‌ای نیز آن را مجموعه آموزه‌های وحیانی نازل شده بر بنی اسرائیل تفسیر کرده‌اند که آنان موظف بودند به آن ایمان آورده، از آن پیروی کنند. به نقل از ابن عباس علمای بنی اسرائیل به رغم تشویق یهود به تلاوت تورات، خود به مضمون آن درباره بعثت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم عمل نمی‌کردند. برخی، مخاطبان این آیه را خطیبان و قضات دانسته‌اند که مردم را به نیکی دعوت کرده، خود عمل نمی‌کردند. طبرسی آیه را درباره یهود می‌داند که نزدیکان مسلمان خود را به پیروی از محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرا می‌خواندند؛ ولی خود منکر او بودند.

---

گویا بنی اسرائیل با نافرمانی و پیمان شکنیهای مکررِ خود بدون هیچ هراسی از عذاب الهی بر شیوه پیشین خویش مداومت می‌کردند، برای همین خدا آنان را از عذاب خود برحذر می‌دارد: «یـبَنی اِسرءیلَ اذکُروا نِعمَتِیَ الَّتی اَنعَمتُ... و اِیّـیَ فَارهَبون». شاید این آیه از بنی اسرائیل می‌خواهد به دلیل ترس از ظالمان عهد خویش با خدا را در مخالفت با پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یا ارتکاب گناهان، نقض نکنند و تنها از او بترسند، چنان که این نکته از «اِیّایَ» که مفید حصر است استفاده می‌شود؛ همچنین در آیه دیگری بنی اسرائیل از عذاب روز جزا پرهیز داده شده‌اند: «واتَّقوا یَومـًا لا تَجزی نَفسٌ عَن نَفس شَیــًا ولایُقبَلُ مِنها شَفـعَةٌ...».

---

ایمان به وحی الهی و نهی از انکار آن از دیگر دستورات خداوند است: «وءامِنوا بِما اَنزَلتُ مُصَدِّقـًا لِما مَعَکُم و لا تَکونوا اَوَّلَ کافِر بِهِ ولا تَشتَروا بِـایـتی ثَمَنـًا قَلیلاً واِیّـیَ فَاتَّقون». مفسران «بِما اَنزَلتُ» را قرآن یا نبوت موعود پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در تورات دانسته‌اند. به نقل از امام باقر علیه‌السّلام عده‌ای از علمای بنی اسرائیل به رغم آگاهی از بشارت تورات در این باره برای آنکه از هدایای مردم یا کمکهای حکومتی بهره مند شوند، آن را انکار کردند، بنابراین «ثمن قلیل» ثمن دنیایی است که احبار برای دستیابی به آن، آخرت خویش را فروختند؛ همچنین مفسران بر این باورند که با توجه به پیشی گرفتن قریش بر یهود در کفر به پیامبر و کتمان نبوت او، مراد از «لا تَکونوا اَوَّلَ کافِر بِهِ» می‌تواند اول بودن در میان اهل کتاب، امام و پیشوای کافران بودن، اولین کافر اهل معرفت و آگاهی یا سابق بودن بر دیگران برای پیروی آنان باشد. برخی نیز آیه را درباره کتمان حقانیت علی علیه‌السّلام به سبب منافع دنیوی قلمداد کرده‌اند. که در این صورت آیه خطاب به بنی اسرائیل نخواهد بود.

---

«و لا تَلبِسُوا الحَقَّ بِالبـطِـلِ وتَکتُموا الحَقَّ واَنتُم تَعلَمون» به نقل از امام حسن عسکری علیه‌السّلام این آیه درباره یهودیانی است که با پذیرش اصل نبوت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و جانشینی علی علیه‌السّلام، بر این باور بودند که این رخداد ۵۰۰ سال دیگر اتفاق خواهد افتاد، بنابراین حق و باطل را با هم آمیخته بودند. به نقل از ابن عباس گفته‌اند: آنان نبوت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را درباره دیگران می‌پذیرفتند؛ ولی در مورد خویش چنین باوری نداشتند. ممکن است آیه خطاب به رؤسا و عالمان بنی اسرائیل بوده، مراد از آن خلط حق و باطل در تورات باشد؛ یعنی آنان برخی از اخبار و احکام تورات را که به سودشان بود می‌پذیرفتند؛ ولی آن بخش از آن که به بیان صفات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مربوط می‌شد کتمان می‌کردند. این تفسیر با ادامه آیه: «و تَکتُموا الحَقَّ و اَنتُم تَعلَمون» سازگاری بیشتری دارد. البته برخی «و اَنتُم تَعلَمونَ» را به معنای آگاهی بنی اسرائیل از معاد و جزا یا عذابهایی مانند مسخ که خداوند پیشینیان آنان را به آن مبتلا کرده بود تفسیر کرده‌اند.

---

از دستورات اکید و مکرر خدا به بنی اسرائیل برپایی نماز و ادای زکات است: «و اَقیموا الصَّلوةَ وءاتوا الزَّکوةَ وارکَعوا مَعَ الرّکِعین». بسیاری از مفسران مخاطبان آیه را بنی اسرائیل دانسته‌اند که خداوند پایبندی به احکام شرعی را به آنان دستور داده است. ذکر نماز و زکات برای این است که از میان عبادات بدنی نماز و در میان عبادات مالی زکات برترین است. برخی نیز آیه را اشاره به اعمال روز فطر می‌دانند که شامل نماز و زکات فطره است. تمسک امام صادق و امام رضا (علیهما السلام) به این آیه در اثبات وجوب نماز و زکات فطره گزارش شده است. صدرالمتالهین با اشاره به شرط ایمان در پذیرش اعمال، از این آیه مامور بودن اهل کتاب به فروع را برداشت کرده است. برخی در تایید اشاره این آیه به بنی اسرائیل و با استشهاد به «وارکَعوا مَعَ الرّ کِعین» معتقدند چون نماز یهودیان رکوع ندارد، بخش نخست آیه دستور به آنان و بخش دوم «وارکَعوا مَعَ الرّ کِعین» مختص مسلمانان است؛ امّا با توجه به اینکه با نزول قرآن بنی اسرائیل مامور به همه دستورات قرآن بوده‌اند، این تفسیر دور از واقع به نظر می‌رسد، به همین دلیل بسیاری از مفسران توجیهاتی مطرح کرده‌اند که با توجه به اینکه در صدر آیه امر به اقامه نماز شده، تکرار آن با جمله «وارکَعوا مَعَ الرّکِعین» این گونه قابل توجیه است که این قسمت از آیه به نماز جماعت یا تواضع در برابر عظمت الهی اشاره دارد.

---

«و اِذ اَخَذنا میثـقَ بَنی اِسرءیلَ لا تَعبُدونَ اِلاَّاللّهَ وبِالولِدَینِ اِحسانـًا وذِی القُربی والیَتـمی‌والمَسـکینِ».

---

پرهیز از ناسزاگویی و پرخاشگری و سخن نیکو گفتن از دیگر آموزه‌های الهی برای بنی اسرائیل است: «و قولوا لِلنّاسِ حُسنـًا».

---

«کُلوا مِن طَیِّبـتِ ما رَزَقنـکُم و لاتَطغَوا فیهِ فَیَحِلَّ عَلَیکُم غَضَبی و مَن یَحلِل عَلَیهِ غَضَبی». برخی با استشهاد به آیاتی مانند «واِذ قُلتُم یـموسی لَن نَصبِرَ عَلی طَعام واحِد» طغیان در این آیه را کفران نعمت و شاکر نبودن آنان در برابر این روزیها دانسته‌اند. ممکن است این طغیان خوردن این روزیها به صورت حرام باشد.

---

اسباب النزول؛ الاغانی؛ املاء ما من به الرحمن؛ انوارالتنزیل و اسرارالتاویل، بیضاوی؛ بنو اسرائیل فی القرآن والسنه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تاریخ ابن خلدون؛ تاریخ الامم والملوک، طبری؛ تاریخ اللغات السامیه؛ تاریخ الملل و النحل؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تسنیم تفسیر قرآن کریم؛ التفسیر التطبیقی للکتاب المقدس؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر العیاشی؛ تفسیر غریب القرآن الکریم؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القرآن الکریم، صدرالمتالهین؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکاشف؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنز الدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر المنار؛ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری علیه‌السّلام؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ روض الجنان و روح الجنان؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ غریب القرآن؛ قاموس کتاب مقدس؛ قاموس الکتاب المقدس؛ کتاب مقدس؛ الکشاف؛ لسان العرب؛ مجمع البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المصباح المنیر؛ المعرب من الکلام الاعجمی؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ واژه‌های دخیل در قرآن مجید.

---