• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دستورات خدا به بنی‌اسرائیل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



خداوند در برابر نعمتهای ارزانی شده به بنی اسرائیل دستوراتی به آنان داده و از آنان می‌خواهد نسبت به آن پایبند باشند.



بر اثر پیمان شکنیهای مکرر، خداوند بارها از آنان خواسته بود که بر پیمان الهی خویش با خداوند استوار بمانند: «یـبَنی اِسرءیلَ اذکُروا نِعمَتِیَ الَّتی اَنعَمتُ عَلَیکُم و اَوفوا بِعَهدی اوفِ بِعَهدِکُم». برخی آیه را خطاب به یهودیان زمان پیامبر، و عده‌ای دیگر آن را شامل مسیحیان نیز دانسته‌اند. برخی هم آن را درباره احبار و عالمان یهود می‌دانند.
[۴] تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۷۳.
محتوای عهد یاد شده نیز مورد اختلاف است؛ برخی به نقل از امام حسن عسکری علیه‌السّلام آن را نبوت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم دانسته‌اند که تورات از آن خبر داده است.
[۶] تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۲۷.
عده‌ای نیز آن را مجموعه آموزه‌های وحیانی نازل شده بر بنی اسرائیل تفسیر کرده‌اند که آنان موظف بودند به آن ایمان آورده، از آن پیروی کنند.
[۱۰] تسنیم، ج۴، ص۳۵.
به نقل از ابن عباس علمای بنی اسرائیل به رغم تشویق یهود به تلاوت تورات، خود به مضمون آن درباره بعثت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم عمل نمی‌کردند.
[۱۳] تفسیر صدر المتالهین، ج۳، ص۲۵۹.
برخی، مخاطبان این آیه را خطیبان و قضات دانسته‌اند که مردم را به نیکی دعوت کرده، خود عمل نمی‌کردند.
[۱۴] تفسیر قمی، ج۱، ص۷۴.
طبرسی آیه را درباره یهود می‌داند که نزدیکان مسلمان خود را به پیروی از محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرا می‌خواندند؛ ولی خود منکر او بودند.
[۱۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۱۵.



گویا بنی اسرائیل با نافرمانی و پیمان شکنیهای مکررِ خود بدون هیچ هراسی از عذاب الهی بر شیوه پیشین خویش مداومت می‌کردند، برای همین خدا آنان را از عذاب خود برحذر می‌دارد: «یـبَنی اِسرءیلَ اذکُروا نِعمَتِیَ الَّتی اَنعَمتُ... و اِیّـیَ فَارهَبون». شاید این آیه از بنی اسرائیل می‌خواهد به دلیل ترس از ظالمان عهد خویش با خدا را در مخالفت با پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم یا ارتکاب گناهان، نقض نکنند و تنها از او بترسند، چنان که این نکته از «اِیّایَ» که مفید حصر است استفاده می‌شود؛ همچنین در آیه دیگری بنی اسرائیل از عذاب روز جزا پرهیز داده شده‌اند: «واتَّقوا یَومـًا لا تَجزی نَفسٌ عَن نَفس شَیــًا ولایُقبَلُ مِنها شَفـعَةٌ...».


ایمان به وحی الهی و نهی از انکار آن از دیگر دستورات خداوند است: «وءامِنوا بِما اَنزَلتُ مُصَدِّقـًا لِما مَعَکُم و لا تَکونوا اَوَّلَ کافِر بِهِ ولا تَشتَروا بِـایـتی ثَمَنـًا قَلیلاً واِیّـیَ فَاتَّقون». مفسران «بِما اَنزَلتُ» را قرآن
[۲۴] جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۳۵۹.
[۲۶] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۴.
یا نبوت موعود پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در تورات دانسته‌اند. به نقل از امام باقر علیه‌السّلام عده‌ای از علمای بنی اسرائیل به رغم آگاهی از بشارت تورات در این باره برای آنکه از هدایای مردم یا کمکهای حکومتی بهره مند شوند، آن را انکار کردند،
[۳۰] جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۳۶۱-۳۶۲.
[۳۲] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۷.
بنابراین «ثمن قلیل» ثمن دنیایی است که احبار برای دستیابی به آن، آخرت خویش را فروختند؛ همچنین مفسران بر این باورند که با توجه به پیشی گرفتن قریش بر یهود در کفر به پیامبر و کتمان نبوت او، مراد از «لا تَکونوا اَوَّلَ کافِر بِهِ» می‌تواند اول بودن در میان اهل کتاب،
[۳۴] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۵.
امام و پیشوای کافران بودن،
[۳۵] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۵.
اولین کافر اهل معرفت و آگاهی
[۳۶] جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۳۶۱.
[۳۷] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۶.
یا سابق بودن بر دیگران برای پیروی آنان باشد. برخی نیز آیه را درباره کتمان حقانیت علی علیه‌السّلام به سبب منافع دنیوی قلمداد کرده‌اند. که در این صورت آیه خطاب به بنی اسرائیل نخواهد بود.


«و لا تَلبِسُوا الحَقَّ بِالبـطِـلِ وتَکتُموا الحَقَّ واَنتُم تَعلَمون» به نقل از امام حسن عسکری علیه‌السّلام این آیه درباره یهودیانی است که با پذیرش اصل نبوت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و جانشینی علی علیه‌السّلام، بر این باور بودند که این رخداد ۵۰۰ سال دیگر اتفاق خواهد افتاد، بنابراین حق و باطل را با هم آمیخته بودند. به نقل از ابن عباس گفته‌اند: آنان نبوت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را درباره دیگران می‌پذیرفتند؛ ولی در مورد خویش چنین باوری نداشتند.
[۴۶] تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۳۳.
ممکن است آیه خطاب به رؤسا و عالمان بنی اسرائیل بوده، مراد از آن خلط حق و باطل در تورات باشد؛ یعنی آنان برخی از اخبار و احکام تورات را که به سودشان بود می‌پذیرفتند؛ ولی آن بخش از آن که به بیان صفات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مربوط می‌شد کتمان می‌کردند. این تفسیر با ادامه آیه: «و تَکتُموا الحَقَّ و اَنتُم تَعلَمون» سازگاری بیشتری دارد. البته برخی «و اَنتُم تَعلَمونَ» را به معنای آگاهی بنی اسرائیل از معاد و جزا یا عذابهایی مانند مسخ که خداوند پیشینیان آنان را به آن مبتلا کرده بود تفسیر کرده‌اند.
[۴۹] تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۸۱.
[۵۱] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۳۷-۲۳۸.



از دستورات اکید و مکرر خدا به بنی اسرائیل برپایی نماز و ادای زکات است: «و اَقیموا الصَّلوةَ وءاتوا الزَّکوةَ وارکَعوا مَعَ الرّکِعین». بسیاری از مفسران مخاطبان آیه را بنی اسرائیل دانسته‌اند که خداوند پایبندی به احکام شرعی را به آنان دستور داده است. ذکر نماز و زکات برای این است که از میان عبادات بدنی نماز و در میان عبادات مالی زکات برترین است.
[۵۶] تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۳۵.
[۵۷] تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۴.
برخی نیز آیه را اشاره به اعمال روز فطر می‌دانند که شامل نماز و زکات فطره است. تمسک امام صادق و امام رضا (علیهما السلام) به این آیه در اثبات وجوب نماز و زکات فطره گزارش شده است. صدرالمتالهین با اشاره به شرط ایمان در پذیرش اعمال، از این آیه مامور بودن اهل کتاب به فروع را برداشت کرده است.
[۶۲] تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۴۳.
برخی در تایید اشاره این آیه به بنی اسرائیل و با استشهاد به «وارکَعوا مَعَ الرّ کِعین» معتقدند چون نماز یهودیان رکوع ندارد، بخش نخست آیه دستور به آنان و بخش دوم «وارکَعوا مَعَ الرّ کِعین» مختص مسلمانان است؛ امّا با توجه به اینکه با نزول قرآن بنی اسرائیل مامور به همه دستورات قرآن بوده‌اند، این تفسیر دور از واقع به نظر می‌رسد، به همین دلیل بسیاری از مفسران توجیهاتی مطرح کرده‌اند که با توجه به اینکه در صدر آیه امر به اقامه نماز شده، تکرار آن با جمله «وارکَعوا مَعَ الرّکِعین» این گونه قابل توجیه است که این قسمت از آیه به نماز جماعت یا تواضع در برابر عظمت الهی اشاره دارد.


«و اِذ اَخَذنا میثـقَ بَنی اِسرءیلَ لا تَعبُدونَ اِلاَّاللّهَ وبِالولِدَینِ اِحسانـًا وذِی القُربی والیَتـمی‌والمَسـکینِ».


پرهیز از ناسزاگویی و پرخاشگری و سخن نیکو گفتن از دیگر آموزه‌های الهی برای بنی اسرائیل است: «و قولوا لِلنّاسِ حُسنـًا».


«کُلوا مِن طَیِّبـتِ ما رَزَقنـکُم و لاتَطغَوا فیهِ فَیَحِلَّ عَلَیکُم غَضَبی و مَن یَحلِل عَلَیهِ غَضَبی». برخی با استشهاد به آیاتی مانند «واِذ قُلتُم یـموسی لَن نَصبِرَ عَلی طَعام واحِد» طغیان در این آیه را کفران نعمت و شاکر نبودن آنان در برابر این روزیها دانسته‌اند. ممکن است این طغیان خوردن این روزیها به صورت حرام باشد.


اسباب النزول؛ الاغانی؛ املاء ما من به الرحمن؛ انوارالتنزیل و اسرارالتاویل، بیضاوی؛ بنو اسرائیل فی القرآن والسنه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ تاریخ ابن خلدون؛ تاریخ الامم والملوک، طبری؛ تاریخ اللغات السامیه؛ تاریخ الملل و النحل؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تسنیم تفسیر قرآن کریم؛ التفسیر التطبیقی للکتاب المقدس؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر العیاشی؛ تفسیر غریب القرآن الکریم؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القرآن الکریم، صدرالمتالهین؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکاشف؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنز الدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر المنار؛ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری علیه‌السّلام؛ تفسیر نورالثقلین؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ روض الجنان و روح الجنان؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ غریب القرآن؛ قاموس کتاب مقدس؛ قاموس الکتاب المقدس؛ کتاب مقدس؛ الکشاف؛ لسان العرب؛ مجمع البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المصباح المنیر؛ المعرب من الکلام الاعجمی؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ واژه‌های دخیل در قرآن مجید.


۱. بقره/سوره۲، آیه۴۰.    
۲. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۱.    
۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۳.    
۴. تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۷۳.
۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۳.    
۶. تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۲۷.
۷. الصافی، ج۱، ص۱۲۳.    
۸. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۳.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۴.    
۱۰. تسنیم، ج۴، ص۳۵.
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹۷.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۴.    
۱۳. تفسیر صدر المتالهین، ج۳، ص۲۵۹.
۱۴. تفسیر قمی، ج۱، ص۷۴.
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۱۵.
۱۶. بقره/سوره۲، آیه۴۰.    
۱۷. تفسیر منسوب به امام عسکری علیه‌السّلام، ج۱، ص۲۲۷-۲۲۸.    
۱۸. تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۸۶.    
۱۹. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹۹.    
۲۰. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۳.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۴.    
۲۲. بقره/سوره۲، آیه۴۸.    
۲۳. بقره/سوره۲، آیه۴۱.    
۲۴. جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۳۵۹.
۲۵. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۱.    
۲۶. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۴.
۲۷. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۵.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۵.    
۲۹. الصافی، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۴.    
۳۰. جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۳۶۱-۳۶۲.
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۶.    
۳۲. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۷.
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۵.    
۳۴. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۵.
۳۵. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۵.
۳۶. جامع البیان، مج ۱، ج۱، ص۳۶۱.
۳۷. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۱۶.
۳۸. مشهدی، میرزامحمد، تفسیر کنز الدقایق، ج۱، ص۲۳۷.    
۳۹. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۱-۲۰۲.    
۴۰. نورالثقلین، ج۱، ص۷۳.    
۴۱. بقره/سوره۲، آیه۴۲.    
۴۲. تفسیر منسوب به امام عسکری علیه‌السّلام، ج۱، ص۲۳۰.    
۴۳. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳.    
۴۴. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹۱.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۸.    
۴۶. تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۳۳.
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۸۸.    
۴۸. تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۸۸.    
۴۹. تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۸۱.
۵۰. تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۸۸.    
۵۱. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۳۷-۲۳۸.
۵۲. بقره/سوره۲، آیه۴۳.    
۵۳. بقره/سوره۲، آیه۸۳.    
۵۴. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۶.    
۵۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹۰.    
۵۶. تفسیر قرطبی، ج۱، ص۲۳۵.
۵۷. تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۴.
۵۸. تفسیر منسوب به امام عسکری علیه‌السّلام، ج۱، ص۲۳۲.    
۵۹. تفسیر عیاشی، ج۱، ص۴۲.    
۶۰. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۴.    
۶۱. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۴.    
۶۲. تفسیر صدرالمتالهین، ج۳، ص۲۴۳.
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۱۹۰.    
۶۴. حسینی بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۰۴.    
۶۵. مشهدی، میرزامحمد، تفسیر کنز الدقایق، ج۱، ص۲۳۷.    
۶۶. بقره/سوره۲، آیه۸۳.    
۶۷. بقره/سوره۲، آیه۸۳.    
۶۸. طه/سوره۲۰، آیه۸۱.    
۶۹. بقره/سوره۲، آیه۶۱.    
۷۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۸۷.    
۷۱. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۹۵.    



دائرةالمعارف قرآن کریم بر گرفته از مقاله «بنی اسرائیل».    



جعبه ابزار