درآمدی بر تاریخ قرآن (مجید معارف)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«در آمدی بر تاریخ قرآن» تالیف دکتر مجید معارف به زبان
فارسی می‌باشد.
وی در انگیزه تالیف می‌نویسد: کتابهای زیادی در این زمینه وجود دارد. چندین
سال پیش که مشغول تدریس بودم با کتابی به نام «القرآن الکریم و روایات المدرستین» تالیف علامه سید مرتضی عسگری مواجه شدم و احساس کردم که تکیه بر روایات تاریخی، آیات قرآن و محور قراردادن موضوع جمع کامل قرآن در زمان پیامبر - وصلی الله علیه وآله-، مساله‌ای است که در کتابهای دیگر، کمتر مورد توجه قرارگرفته، بدین جهت با محوریت کتاب علامه و ضمیمه ی یادداشتهای خودم کتاب در آمدی بر تاریخ قرآن را به رشته تحریر در آوردم.
سعی در بررسی مرکز ثقل جمع و تدوین
قرآن در زمان
رسول خدا و اثبات جمع شدن کامل آن در همان زمان و استفاده
مسلمانان از آن به شکل کتابی منسجم شده است. مباحث در فصول دهگانه تدوین شده و پس از تدریس در چندین ترم و تحقیق کامل در دسترس علاقمندان قرار گرفته است، روش علمی کتاب، آوردن همه اخبار قرآنی در مقابل یکدیگر و تجزیه و تحلیل دقیق آنها در پرتوی ملاکهای قرآنی و روایی قطعی با تکیه بر فضاشناسی عصر نزول بوده و از طریق مقایسه اخبار قرآنی حقایق بی شماری در اختیار طالبان علوم قرآنی قرار می‌دهد.
نگارنده در اصلاح تاریخ قرآن و پیشینه تاریخی آن به نقل از
علامه طباطبایی می‌نویسد: «تاریخ قرآن از روز نزول تا امروز کاملا روشن است. پیوسته سوره‌ها و آیات قرآنی ورد زبان مسلمانان بوده و دست به دست می‌گشته است و... با این وصف نباید
قرآن مجید در اعتبار و ثبوت واقعیت خود نیازمند تاریخ باشد، اگر چه تاریخش هم روشن هست،... آری روشن‌ترین برهان براینکه قرآنی که امروزه در دست ماست همان قرآن است که بر
پیامبر اکرم - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- نازل شده و هیچگونه تغییر و تحریفی بر نداشته همین است که اوصاف و امتیازاتی که قرآن مجید برای خود بیان نموده هنوز هم باقی است و چنانکه بوده، هست.»
ایشان پس از طبقه بندی منابع مطالعه علمی قرآن و کلیاتی درباره
وحی از منظر قرآن، و بررسی نخستین
نزول وحی در روایات
شیعه و
سنی به ذکر روایات
اهل سنت و بررسی سند، متن، محتوا و نقد آنها با استناد به آیات پرداخته و به روایاتی از
اهل بیت -علیه‌السّلام- در این زمینه اشاره میکند.
ایشان با اشاره به اینکه قرآن در جامعه عرب نازل گردیده، عربستان را به هنگام
بعثت و دوره نزول قرآن دارای مشخصاتی منحصر به فرد میداند و در ادامه مباحثی را مطرح میکنند که شناخت آنها برای درک تاریخ نزول قرآن ضروری می‌باشد و پس از گزارشی از اهم این ویژگیها یعنی نظام اجتماعی و سیاسی، اعتقادی، اخلاقی، اقتصادی، علمی، فرهنگی، و خصوصیات ادبی و بلاغی سوره‌های
مکی ، اسماع قرآن در
مکه و تاثیر آن بر قریش به خصوصیات فکری سوره‌های مکی اشاره و متذکر این نکته می‌شوند که مراد از ذکر برخی آیات و سوره‌ها جهت شناساندن خصوصیات سوره‌های مکی و برخی آیات و سوره‌ها جهت خصوصیات فکری آن، هرگز تفکیک بین این دو ویژگی نیست. بلکه قرآن برای معالجه انحرافات فکری و اعتقادی قریش، هر دو جانب را دارا می‌باشد.
مؤلف پس از بیان تلاشهای قریش برای مقابله با اثر فکری قرآن و ادعاهای آنها در تحلیل قرآن مبنی بر اینکه قرآن بیاناتی ساحرانه، افسانه‌ای، قدیمی، کاهنانه، امکان نظیر آوری از سوی مردم و پیامبر، سخنان پریشان یک
مجنون ، القائات شیطانی و کلام ساختگی بودن آن به دلیل وقوع
نسخ ، به نقد قرآن نسبت به ادعاهای مشرکان می‌پردازد.
وی بعد از بیان کیفیت
اقراء - تحویل گرفتن قرائت قاری به منظور غلطگیری و تصحیح آن- و برنامه
پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - در عرضه قرآن در
مکه و بررسی معانی جمع قرآن در خاتمه این بحث می‌گوید: در بدو امر احتمالا توجه
رسول خدا و اصحابش به گرد آوردن قرآن و حفظ آن در سینه‌ها معطوف گردیده، زیرا این سنتی کهن و عادتی رایج در میان عرب بوده است.
سپس به لوزام نگارش قرآن اشاره میکند و اخبار قرآنی در
مدینه را به دو بخش قبل از هجرت و پس از هجرت، تقسیم و پس از برشماری آنها، ساختار قرآن را به عنوان یک کتاب در عهد پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم- (به نقل از
علامه طباطبایی)، و انقسام آن را به سوره‌ها را مانند انقسامش بر آیه‌ها، دارای ریشه قرآنی میداند.
وی آغاز اصطلاح رسم الخط را نیمه دوم
قرن اول هجری تلقی کرده که در نخستین مرحله،
ابوالاسود آمادگی خود را برای علامتگذاری قرآن اعلام میکند و پس از مدتی این علائم به صورت جزئی از رای و اجتهاد از ناحیه گروه‌های مختلف بوده است، در قرن سوم بواسطه ابن مجاهد، قرائات در هفت قرائت اصلی محدود شد.
این کتاب یک ترجمه مستقیم یا غیر مستقیم «القرآن الکریم و...» به شمار نمی‌رود، زیرا در بسیاری از مباحث استقلال خود را حفظ کرده است. اما در مواردی که قسمتهایی از تحقیقات علامه سید مرتضی عسگری عینا نقل شده، منابع این مطالب به صورت ایتالیک در پاورقی نشان داده است تا نسبت به نقل آنها ادای
امانت گردد.
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع، برخی از منابع مؤلف «القرآن الکریم و روایات المدرستین» در آخر کتاب آمده و در پاورقی به آدرس آیات، روایات، منابع و برخی نکات اشاره شده است.
وی به
سال ۱۳۳۲ شمسی در شیراز متولد شد و پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، موفق به اخذ مدرک کارشناسی در رشته اقتصاد از دانشگاه
شهید بهشتی و در سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۵۸ در سازمان‌های دولتی اشتغال داشته‌اند. ترجمه و نقد و تحقیق بخش نخست کتاب «
مقدمتان فی علوم القرآن » را به عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس و سپس «
پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه » را به عنوان رساله ی مقطع دکترای رشته علوم قرآن و حدیث همان دانشگاه ارائه داد. از اساتید وی می‌توان به آقایان نور کاظمی، مصطفوی، حجتی، محقق و بهبودی اشاره کرد. فعالیت‌های زیادی از ایشان در حوزه
علوم حدیث ، مقالات، همکاری با بنیاد دائره المعارف و تالیف مداخل، حوزه علوم قرآن و پژوهشهای علمی وجود دارد.
۱- مقدمه و متن کتاب ۲- سایت شخصی دکتر معارف.
نرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
