دابَّه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دابَّه: (وَ مَا مِنْ دَآبَّةٍ فِی الاَرْضِ)«دابَّه» تنها به جنبندگانی گفته می‌شود که جسمانی هستند، و اگر
فرشتگان رفت و آمدی دارند، و حضور و غیابی، نه به معنای جسمانی و مادّی است تا در مفهوم دابّه داخل گردند. و بر خلاف آنچه بعضی می‌پندارند، «دابّه» تنها به جنبندگان غیر انسان اطلاق نمی‌شود، بلکه مفهوم وسیعی دارد که انسان‌ها را نیز در بر می‌گیرد.
«دابّه» از مادّه
«دبیب» به معنای آهسته راه رفتن و گام‌های کوتاه برداشتن است،
ولی چنان که اشاره شد از نظر معنای لغوی معمولًا هر جنبنده‌ای را شامل می‌شود، خواه سریع راه برود و یا آهسته، ولی گاهی
«دوابّ» به خصوص حیوانات سواری اطلاق می‌گردد. و اگر به شخص
سخن‌چین «دَیْبُوب» گفته می‌شود و در حدیث وارد شده:
«لا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ دَیْبُوبٌ» «هیچ گاه سخن‌چین داخل
بهشت نمی‌شود»
نیز از همین نظر است که او آهسته میان دو نفر رفت و آمد می‌کند تا آنها را نسبت به هم بدبین سازد، و گاهی به خصوصِ اسب و یا هر حیوان سواری اطلاق می‌گردد؛ بنابراین آیه مورد بحث (آیه ۶
سوره هود)،
تمام موجودات زنده و همه جنبندگان را شامل است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با دابَّه.
(وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا طَـٰٓئِرٖ يَطِيرُ بِجَنَاحَيۡهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمۡثَالُكُمۚ مَّا فَرَّطۡنَا فِي ٱلۡكِتَٰبِ مِن شَيۡءٖۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ يُحۡشَرُونَ) (هيچ جنبنده‌اى در
زمین، و هيچ پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند، نيست مگر اينكه امّتهايى همانند شما هستند. ما هيچ چيز را در اين كتاب، فروگذار نكرديم؛ سپس همگى به سوى پروردگارشان محشور مى‌گردند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: دابة هر حيوانى را گويند كه بر روى زمين بجنبد، ولى بيشتر در
اسب استعمال مى‌شود، دب - به فتح دال- و همچنين دبيب به معناى آهسته راه رفتن است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ رِزۡقُهَا وَيَعۡلَمُ مُسۡتَقَرَّهَا وَمُسۡتَوۡدَعَهَاۚ كُلّٞ فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ ) (هيچ جنبنده‌اى در زمين نيست مگر اينكه
روزی او بر خداست. او قرارگاه و محلّ نقل و انتقالشان را مى‌داند؛ همه اينها در كتاب مبين
لوح محفوظ ثبت است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه دابة بطورى كه در كتب لغت آمده به معناى هر موجودى است كه حركتى هر چند اندك داشته باشد، و بيشتر در نوع خاصى از جنبندگان استعمال مى‌شود، اما قرينه مقام آيه اقتضاء دارد كه عموم منظور باشد، براى اينكه زمينه كلام بيان وسعت
علم خدای تعالی است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَلِلَّهِۤ يَسۡجُدُۤ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ مِن دَآبَّةٖ وَٱلۡمَلَـٰٓئِكَةُ وَهُمۡ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ) (نه تنها سايه‌ها، بلكه تمام آنچه در آسمانها و زمين از جنبندگان وجود دارد، و همچنين فرشتگان، براى خدا
سجده مى‌كنند، در حالى كه
تکبّر نمى‌ورزند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه سجده جنبندگان را ذكر مى‌كند، زيرا كلمه دابه به معناى هر چيزى است كه از جايى به جايى تحرك و انتقال داشته باشد، و اين حقيقت سجده است، كه خود نهايت درجه تذلل و
تواضع در برابر عظمت و كبرياى خداست.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَإِذَا وَقَعَ ٱلۡقَوۡلُ عَلَيۡهِمۡ أَخۡرَجۡنَا لَهُمۡ دَآبَّةٗ مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ تُكَلِّمُهُمۡ أَنَّ ٱلنَّاسَ كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا لَا يُوقِنُونَ) (و هنگامى كه فرمان
عذاب آنها فرارسد و در آستانه
رستاخیز قرار گيرند)، جنبنده‌اى را از زمين براى آنها خارج مى‌كنيم كه با آنان سخن مى‌گويد كه مردم به آيات ما
ایمان نمى‌آوردند).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اما اينكه آن جنبنده، جنبنده‌اى باشد كه با مردم صحبت كند، از آنجا كه كلمه دابه- جنبنده به هر صاحب حياتى اطلاق مى‌شود كه در زمين راه مى‌رود، مى‌تواند
انسان باشد و مى‌تواند حيوانى غير انسان باشد، اگر انسان باشد كه تكلم و سخن گفتنش امرى عادى است، نه خارق العاده و اگر حيوانى بى زبان باشد آن وقت حرف زدنش مانند بيرون شدنش از زمين امرى است خارق العاده.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَلَوۡ يُؤَاخِذُ ٱللَّهُ ٱلنَّاسَ بِمَا كَسَبُواْ مَا تَرَكَ عَلَىٰ ظَهۡرِهَا مِن دَآبَّةٖ وَلَٰكِن يُؤَخِّرُهُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗىۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِۦ بَصِيرَۢا) (اگر خداوند مردم را بسبب كارهايى كه مرتكب شده‌اند مجازات كند، جنبنده‌اى را بر پشت زمين باقى نخواهد گذاشت؛ ولى به لطفش آنها را تا سرآمد معيّنى تأخير مى‌اندازد و مهلت اصلاح مى‌دهد امّا هنگامى كه اجل آنان فرا رسد، خداوند هر كس را به مقتضاى عملش جزا مى‌دهد به يقين خداوند نسبت به بندگانش بيناست.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از دابة - جنبنده- هر موجودى است كه روى زمين جنب و جوش و حركتى داشته باشد، چه حيوان و چه انسان.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦ خَلۡقُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَآبَّةٖۚ وَهُوَ عَلَىٰ جَمۡعِهِمۡ إِذَا يَشَآءُ قَدِيرٞ) (و از آيات اوست آفرينش آسمانها و زمين و آنچه از جنبندگان در آنها منتشر نموده؛ و او هرگاه بخواهد بر گردآورى آنها تواناست.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه دابة به معناى هر جنبده‌اى است كه روى زمين حركت كند. پس اين كلمه شامل تمامى حيوانات يعنى جانداران مى‌شود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دابَّه»، ص۲۲۱-۲۲۲.
