دبّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَبّ (به فتح دال و باء مشدد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای آرام راه رفتن و
حرکت خفیف در
حیوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود. از مشتقات آن در
نهج البلاغه دَبیب (به فتح دال و کسر باء) به همان معنا می‌باشد و
دَابَّه (به فتح دال و سکون همزه و باء مشدد و مفتوح) که آن را به اعتبار راه رفتن
جنبنده معنى كرده‌اند. از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.
دَبّ و دبيب به معنای آرام راه رفتن و حركت خفيف در حيوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود. در
صحاح گويد: هر راه رونده بر روى زمين دابّه است.
دابّه را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
علم خدا فرموده:
«وَلاَ يَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْمَاءِ، وَلاَ نُجُومِ السَّماءِ... وَلاَ دَبِيبُ الـنَّمْلِ عَلَى الصَّفَا وَلاَ مَقِيلُ الذَّرِّ فِي اللَّيْلَةِ الظَّلْمَاءِ» «از
خدا پنهان نمى‌ماند
عدد قطره‌هاى باران و نه عدد ستارگان آسمان و نه حركت مورچه بر روى سنگ صاف (كه كاملاً غير محسوس است) و نه استراحتگاه مورچه ريز در
شب تاریک.»
شرح‌های خطبه: (
)
درباره
عیسی (علی‌نبینا‌و‌آله‌و‌علیه‌السلام) فرموده:
«لَمْ تَكُنْ لَهُ زَوْجَةٌ تَفْتِنُهُ وَلاَ وَلَدٌ يَحْزُنُهُ... دَابَّتُهُ رِجْلاَهُ وَخَادِمُهُ يَدَاهُ» «نه زنى داشت كه به
فتنه‌اش اندازد و نه فرزندى كه غمگينش كند، مركب او دو پايش و
خادم او دو دستش بود.»
شرح‌های خطبه: (
)
در
وصف منافقان فرموده:
«قُلوبُهُمْ دَوِيَّةٌ وَصِفَاحُهُمْ نَقِيَّةٌ يَمْشُونَ الْخَفَاءَ وَيَدِبُّونَ الضَّرَاءَ» «قلوبشان مريض و چهره‌هايشان با طراوت است، حركت مى‌كنند حركت مخفيانه و
سرایت مى‌كنند مانند سرايت
مرض در بدن.»
شرح‌های خطبه: (
)
از اين ماده پنج مورد در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دبّ»، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴.
