دَبّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَبّ (به فتح دال و باء مشدد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای آرام راه رفتن و حركت خفيف در حيوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه بکار رفته است، مانند:
•
دَبیب (به فتح دال و کسر باء) به همان معنا می‌باشد.
•
دابَّه (به فتح دال و سکون همزه و باء مشدد و مفتوح) که آن را به اعتبار راه رفتن
جنبنده معنى كرده‌اند.
از اين ماده پنج مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
دَبّ و
دَبیب به معنای آرام راه رفتن و حركت خفيف در حيوان به كار مى‌رود و در حشرات بيش‌تر استعمال مى‌شود.
در
صحاح گويد: هر راه رونده بر روى زمين
دابّة است.
دابّة را به اعتبار راه رفتن جنبنده معنى كرده‌اند.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
علم خدا فرموده:
«وَ لا يَعْزُبُ عَنْهُ عَدَدُ قَطْرِ الْماءِ، وَ لا نُجومِ السَّماءِ... وَ لا دَبيبُ الـنَّمْلِ عَلَى الصَّفا وَ لا مَقيلُ الذَّرِّ في اللَّيْلَةِ الظَّلْماءِ.» «از
خدا پنهان نمى‌ماند عدد قطره‌هاى باران و نه عدد ستارگان آسمان و نه
حركت مورچه بر روى سنگ صاف (كه كاملاً غير محسوس است) و نه استراحت‌گاه مورچه ريز در شب تاریک.»
درباره
عیسی (علی‌نبینا‌و‌آله‌و‌علیه‌السلام) فرموده:
«لَمْ تَكُنْ لَهُ زَوْجَةٌ تَفْتِنُهُ وَ لا وَلَدٌ يَحْزُنُهُ... دابَّتُهُ رِجْلاهُ وَ خادِمُهُ يَداهُ.» «نه زنى داشت كه به
فتنه‌اش اندازد و نه فرزندى كه غمگينش كند،
مركب او دو پايش و خادم او دو دستش بود.»
در وصف
منافقان فرموده:
«قُلوبُهُمْ دَوِيَّةٌ وَ صِفَاحُهُمْ نَقِيَّةٌ يَمْشونَ الْخَفاءَ وَ يَدِبّونَ الضَّراءَ.» «
قلوبشان مریض و چهره‌هايشان با طراوت است، حركت مى‌كنند
حركت مخفيانه و سرايت مى‌كنند مانند سرايت مرض در بدن.»
از اين ماده پنج مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنایی، سید علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دبّ»، ج۱، ص۳۷۳-۳۷۴.
