• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دابَّه (لغات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دابَّه: (وَ مَا مِنْ دَآبَّةٍ فِی الاَرْضِ)
«دابَّه» تنها به جنبندگانی گفته می‌شود که جسمانی هستند، و اگر فرشتگان رفت و آمدی دارند، و حضور و غیابی، نه به معنای جسمانی و مادّی است تا در مفهوم دابّه داخل گردند. و بر خلاف آنچه بعضی می‌پندارند، «دابّه» تنها به جنبندگان غیر انسان اطلاق نمی‌شود، بلکه مفهوم وسیعی دارد که انسان‌ها را نیز در بر می‌گیرد.
«دابّه» از مادّه‌ «دبیب» به معنای آهسته راه رفتن و گام‌های کوتاه برداشتن است، ولی چنان که اشاره شد از نظر معنای لغوی معمولًا هر جنبنده‌ای را شامل می‌شود، خواه سریع راه برود و یا آهسته، ولی گاهی‌ «دوابّ» به خصوص حیوانات سواری اطلاق می‌گردد. و اگر به شخص سخن‌چین‌ «دَیْبُوب» گفته می‌شود و در حدیث وارد شده: «لا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ دَیْبُوبٌ» «هیچ گاه سخن‌چین داخل بهشت نمی‌شود» نیز از همین نظر است که او آهسته میان دو نفر رفت و آمد می‌کند تا آنها را نسبت به هم بدبین سازد، و گاهی به خصوصِ اسب و یا هر حیوان سواری اطلاق می‌گردد؛ بنابراین آیه مورد بحث (آیه ۶ سوره هود تمام موجودات زنده و همه جنبندگان را شامل است.



ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با دابَّه.

۱.۱ - آیه ۳۸ سوره انعام

(وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا طَـٰٓئِرٖ يَطِيرُ بِجَنَاحَيۡهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمۡثَالُكُمۚ مَّا فَرَّطۡنَا فِي ٱلۡكِتَٰبِ مِن شَيۡءٖۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ يُحۡشَرُونَ) (هيچ جنبنده‌اى در زمین، و هيچ پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند، نيست مگر اين‌كه امّتهايى همانند شما هستند. ما هيچ چيز را در اين كتاب، فروگذار نكرديم؛ سپس همگى به سوى پروردگارشان محشور مى‌گردند.)

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: دابة هر حيوانى را گويند كه بر روى زمين بجنبد، ولى بيشتر در اسب استعمال‌ مى‌شود، دب - به فتح دال- و همچنين دبيب به معناى آهسته راه رفتن است. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۲ - آیه ۶ سوره هود

(وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ رِزۡقُهَا وَيَعۡلَمُ مُسۡتَقَرَّهَا وَمُسۡتَوۡدَعَهَاۚ كُلّٞ فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ ) (هيچ جنبنده‌اى در زمين نيست مگر اين‌كه روزی او بر خداست. او قرارگاه و محلّ نقل و انتقالشان را مى‌داند؛ همه اينها در كتاب مبين لوح محفوظ ثبت است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه دابة بطورى كه در كتب لغت آمده به معناى هر موجودى است كه حركتى هر چند اندك داشته باشد، و بيشتر در نوع خاصى از جنبندگان استعمال مى‌شود، اما قرينه مقام آيه اقتضاء دارد كه عموم منظور باشد، براى اينكه زمينه كلام بيان وسعت علم خدای تعالی است. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۳ - آیه ۴۹ سوره نحل

(وَلِلَّهِۤ يَسۡجُدُۤ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ مِن دَآبَّةٖ وَٱلۡمَلَـٰٓئِكَةُ وَهُمۡ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ) (نه تنها سايه‌ها، بلكه تمام آنچه در آسمانها و زمين از جنبندگان وجود دارد، و همچنين فرشتگان، براى خدا سجده مى‌كنند، در حالى كه تکبّر نمى‌ورزند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه سجده جنبندگان را ذكر مى‌كند، زيرا كلمه دابه به معناى هر چيزى است كه از جايى به جايى تحرك و انتقال داشته باشد، و اين حقيقت سجده است، كه خود نهايت درجه تذلل و تواضع در برابر عظمت و كبرياى خداست. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۴ - آیه ۸۲ سوره نمل

(وَإِذَا وَقَعَ ٱلۡقَوۡلُ عَلَيۡهِمۡ أَخۡرَجۡنَا لَهُمۡ دَآبَّةٗ مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ تُكَلِّمُهُمۡ أَنَّ ٱلنَّاسَ كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا لَا يُوقِنُونَ) (و هنگامى كه فرمان عذاب آنها فرارسد و در آستانه رستاخیز قرار گيرند)، جنبنده‌اى را از زمين براى آنها خارج مى‌كنيم كه با آنان سخن مى‌گويد كه مردم به آيات ما ایمان نمى‌آوردند).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: اما اينكه آن جنبنده، جنبنده‌اى باشد كه با مردم صحبت كند، از آنجا كه كلمه دابه- جنبنده به هر صاحب حياتى اطلاق مى‌شود كه در زمين راه مى‌رود، مى‌تواند انسان باشد و مى‌تواند حيوانى غير انسان باشد، اگر انسان باشد كه تكلم و سخن گفتنش امرى عادى است، نه خارق العاده و اگر حيوانى بى زبان باشد آن وقت حرف زدنش مانند بيرون شدنش از زمين امرى است خارق العاده. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۵ - آیه ۴۵ سوره فاطر

(وَلَوۡ يُؤَاخِذُ ٱللَّهُ ٱلنَّاسَ بِمَا كَسَبُواْ مَا تَرَكَ عَلَىٰ ظَهۡرِهَا مِن دَآبَّةٖ وَلَٰكِن يُؤَخِّرُهُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗىۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِۦ بَصِيرَۢا) (اگر خداوند مردم را بسبب كارهايى كه مرتكب شده‌اند مجازات كند، جنبنده‌اى را بر پشت زمين باقى نخواهد گذاشت؛ ولى به لطفش آنها را تا سرآمد معيّنى تأخير مى‌اندازد و مهلت اصلاح مى‌دهد امّا هنگامى كه اجل آنان فرا رسد، خداوند هر كس را به مقتضاى عملش جزا مى‌دهد به يقين خداوند نسبت به بندگانش بيناست.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از دابة - جنبنده- هر موجودى است كه روى زمين جنب و جوش و حركتى داشته باشد، چه حيوان و چه انسان. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)

۱.۶ - آیه ۲۹ سوره شوری

(وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦ خَلۡقُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَآبَّةٖۚ وَهُوَ عَلَىٰ جَمۡعِهِمۡ إِذَا يَشَآءُ قَدِيرٞ) (و از آيات اوست‌ آفرينش آسمان‌ها و زمين و آنچه از جنبندگان در آنها منتشر نموده؛ و او هرگاه بخواهد بر گردآورى آنها تواناست.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه دابة به معناى هر جنبده‌اى است كه روى زمين حركت كند. پس اين كلمه شامل تمامى حيوانات يعنى جانداران مى‌شود. (دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:)


۱. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۲. هود/سوره۱۱، آیه۶.    
۳. نحل/سوره۱۶، آیه۴۹.    
۴. نمل/سوره۲۷، آیه۸۲.    
۵. فاطر/سوره۳۵، آیه۴۵.    
۶. شوری/سوره۴۲، آیه۲۹.    
۷. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۳۰۶.    
۸. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۱، ص۴۷۸.    
۹. هود/سوره۱۱، آیه۶.    
۱۰. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۵۴-۵۵.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۲۷۸.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ص۳۲.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۲۸۴.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۵۸۲.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۳۲۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۴۶۲.    
۱۷. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۳۲.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۱۰۲.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۷۲.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۷۸.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۸.    
۲۳. هود/سوره۱۱، آیه۶.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۲.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۲۲۰.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۴۸.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۲.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۴۴.    
۲۹. نحل/سوره۱۶، آیه۴۹.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۷۲.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۳۸۵.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۶۵.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۷۰.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۱۶۳.    
۳۵. نمل/سوره۲۷، آیه۸۲.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۸۴.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۶۷.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۹۶.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۴۲.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۰۳.    
۴۱. فاطر/سوره۳۵، آیه۴۵.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴۰.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۸۵.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۵۹.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۵۷.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۵۳.    
۴۷. شوری/سوره۴۲، آیه۲۹.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۸۴.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۵۸.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۴۲.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۵۲.    



شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دابَّه»، ص۲۲۱-۲۲۲.    






جعبه ابزار