دائمه مطلقه با عرفیه خاصه در شکل چهارم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دائمه مطلقه با
عرفیه خاصه در
شکل چهارم یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل چهارم است.
«
قیاس مختلط» قیاسی است که
صغرا و کبرای آن از
قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. مختلطات ضروب شکل چهارم به خلاف سه شکل دیگر از لحاظ عقیم یا منتج بودن و از لحاظ نوع نتیجه بر یک منوال نیست، بلکه نتایج ضرب اول این شکل (صغرا:
موجبه کلی، کبرا:
موجبه کلی، نتیجه:
موجبه جزئی) و ضرب دوم (صغرا:
موجبه کلی، کبرا:
موجبه جزئی، نتیجه:
موجبه جزئی) به یک منوال است. ضرب سوم (صغرا:
سالبه کلی، کبرا:
موجبه کلی، نتیجه: سالبه کلی) حکم جداگانه دارد و ضرب چهارم (صغرا:
موجبه کلی، کبرا: سالبه کلی، نتیجه:
سالبه جزئی) و ضرب پنجم (صغرا:
موجبه جزئی، کبرا: سالبه کلی، نتیجه: سالبه
جزئی) در بیشتر اختلاطات متشابه‌اند، مگر در مواردی که کبرا از قضایای وصفیه مرکبه باشد. ضرب سوم به شکل دوم مشابهت زیادی دارد و چهار ضرب دیگر به شکل سوم مشابهت دارند. تفصیل مختلطات شکل چهارم به دلیل اختلافات مذکور، در کتب منطقی در سه جدول جداگانه آمده است: یکی مشتمل بر مختلطات دو ضرب اول، دومی مشتمل بر مختلطات ضرب سوم و جدول سوم شامل ضرب چهارم و پنجم.
یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل چهارم عبارت است از: اختلاط
قضیه موجهه دائمه مطلقه (صغرا) با عرفیه خاصه (کبرا). نتیجه چنین قیاسی از لحاظ جهت،
حینیه مطلقه لادائمه است که بر
فعلیت نسبت،
حین اتصاف ذات موضوع به وصف موضوع و عنوان آن، دلالت دارد. لادوام به طور التزام بر
مطلقه عامه دلالت دارد (هر چند معنای اصلی و مفهوم مطابقی لادوام،
مطلقه عامه نیست)، زیرا مفهوم مطابقی لادوام، انقطاع ایجاب است و در صورتی که ایجاب در تمام زمان‌ها نباشد ناچار در یکی از زمان‌ها سلب، حاصل خواهد بود و همان فعلیت سلب، معنای
اطلاق است.
مثال: هر انسانی دائماً حیوان است و هر ضاحکی همیشه تا زمانی که وصف ضاحکیت را دارد
انسان است، نه همیشه؛ پس بعضی حیوان‌ها
حین اتصاف به وصف حیوانیت، بالفعل ضاحک‌اند، نه همیشه. معنای «نه همیشه» که
مطلقه عامه است، آن است که بعضی حیوان‌های متصف به حیوانیت، بالفعل ضاحک نیستند.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
•
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، شرح المطالع یا لوامع الاسرارفی شرح مطالع الانوار.
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «دائمه مطلقه با عرفیه خاصه در شکل چهارم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۹.
