خیرخواهی مستضعفان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند حکم برداشته شدن
تکلیف جهاد از
مستضعفان فاقد قدرت و هزينه
جهاد را، در صورت حسن
نیت و
خيرخواهى آنان بیان فرموده است.
خداوند حکم برداشته شدن
تکلیف جهاد از
مستضعفان فاقد قدرت و هزينه
جهاد را، در صورت حسن
نیت و
خيرخواهى آنان بیان فرموده است: «لّيس على الضّعفآء ولا على المرضى ولا على الّذين لايجدون ما ينفقون حرج إذا نصحوا للّه ورسوله ما على المحسنين من سبيل واللّه غفور رّحيم » بر ضعيفان و بيماران و آنها كه وسيله‌اي براي انفاق (در راه جهاد) ندارند ايرادي نيست (كه در ميدان مبارزه شركت نكنند) هرگاه براي خدا و رسولش خير خواهي كنند (و از آنچه در توان دارند مضايقه ننمايند، چه اينكه) بر نيكوكاران راه مؤ اخذه نيست، و خداوند آمرزنده و مهربان است..
مقصود از «ضعفاء» بدلیل
سیاق آیه کسانی اند که نیرو و توانائى
جهاد ندارند، حال یا طبعا ناتوانند مانند اشخاص
فلج و زمین گیر، و یا بخاطر عارضه موقتى که فعلا دست داده ، مانند
کسالت و مرض . و مقصود از « الذین لا یجدون ما ینفقون »کسانى هستند که نیروى مالى و یا
اسلحه و امثال آن را ندارند.
پس ، از اینگونه افراد قلم تکلیف و
حکم وجوب جهاد برداشته شده ، چون اگر برداشته نشود
حرج و شاق است ، و همچنین لوازم و توابع آن از قبیل مذمت در دنیا و
عقاب در آخرت نیز برداشته شده ، چون در حقیقت مخالفت در مورد اینان
صدق نمى کند.
این سه گروه در هر قانونى معافند، و
عقل و منطق نیز معاف بودن آنها را
امضاء مى کند، و مسلم است که قوانین اسلامى در هیچ مورد از
منطق و عقل جدا نیست .
کلمه حرج در اصل به معنى مرکز
اجتماع چیزى است
، و از آنجا که اجتماع و انبوه جمعیت توام با تنگى و
ضیق مکان و کمبود جا است ، این کلمه به معنى ضیق و تنگى و ناراحتى و مسئولیت و
تکلیف آمده است ، و در آیه مورد بحث به معنى اخیر یعنى مسئولیت و تکلیف مى باشد.
سپس یک شرط مهم براى حکم معافى آنها بیان کرده ، مى گوید این در صورتى است که آنها از هر گونه خیر خواهى مخلصانه درباره خدا و پیامبرش دریغ ندارند، یعنى گر چه آنها توانائى گرفتن
سلاح بدست و شرکت در میدان
نبرد ندارند ولى این توانائى را دارند که با سخن و طرز رفتار خود مجاهدان را
تشویق کنند و مبارزان را دلگرم سازند، و روحیه آنها را با شمردن ثمرات جهاد
تقویت کنند و به عکس تا آنجا که توانائى دارند در
تضعیف روحیه دشمن و فراهم آوردن مقدمات شکست آنها کوتاهى نورزند، زیرا کلمه
نصح که در اصل به معنى
اخلاص است
کلمه جامعى است که هر گونه خیر خواهى و اقدام مخلصانه را شامل مى شود، و چون مساله جهاد مطرح است ناظر به کوششها و تلاشهائى است که در این زمینه صورت مى گیرد.
از پاره اى از روایات که مفسران در ذیل آیه نقل کرده اند چنین استفاده مى شود که گروههاى معذور نه تنها از تکلیف معافند و از
مجازات بر کنار ، بلکه به مقدار اشتیاقشان به شرکت در میدان جهاد در پاداشها و افتخارات مجاهدان شریکند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۱۳۵، برگرفته از مقاله «خیرخواهی مستضعفان».
