• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خُلُوّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خُلُوّ (به ضم خاء و لام) و خلاء از واژگان نهج البلاغه به معنای خالی شدن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: ما خلا (به فتح میم) به معنای استثناء و خَلوت (به فتح خاء و سکون لام) به معنای خالی کردن اغیار و بودن با خود و یا کسی که خود می‌خواهد. خَلاء (به فتح خاء) به معنای مکان فارغ است. این واژه سی و پنج بار در نهج البلاغه آمده است.



خُلُوّ به معنای خالی شدن آمده است و چون از خالی شدن زمان، گذشت آن به نظر آمده، لذا اهل لغت: «خلا الزّمان» را: زمان گذشت معنی کرده‌اند. ما خلا به معنی استثناء است. خَلوت به معنای خالی کردن اغیار و بودن با خود و یا کسی که خود می‌خواهد، جمع آن خلوات است. خَلاء به معنای مکان فارغ است.


«ما خلا» به معنی استثناء است. امام علی (علیه‌السلام) در رابطه با خداوند و صفات او فرموده است: «وَمَنْ قَالَ: «فِيمَ» فَقَدْ ضَمَّنَهُ، وَمَنْ قَالَ: «عَلاَمَ؟» فَقَدْ أَخْلَى مِنُهُ.» «هر کس بگوید خدا در کجاست او را محدود و در ضمن چیزی دانسته و هر کس بگوید: خدا بر چه است، جاهای دیگر را از او خالی کرده است.» (شرح‌های خطبه: ) مثلا اگر بگوید: خدا بر عرض است جاهای دیگر را از او خالی کرده است و نیز فرموده: «الِّلسَانُ سَبُعٌ، إِنْ خُلِّيَ عَنْهُ عَقَرَ» «زبان درنده است اگر رها کرده شود می‌کشد.» (شرح‌های حکمت: ) و نیز فرموده: «إِنَّ مَعَ كُلِّ إِنْسَان مَلَكَيْنِ يَحْفَظَانِهِ، فَإِذَا جَاءَ الْقَدَرُ خَلَّيَا بَيْنَهُ وَبَيْنَهُ» (همراه هر انسانی دو فرشته است که وی را محافظت می‌کنند، ولی هنگامی که مقدّرات فرا رسد او را رها می‌سازند.) (شرح‌های حکمت: )
خَلوت به معنای خالی کردن اغیار و بودن با خود و یا کسی که خود می‌خواهد، جمع آن خلوات است، چنانکه فرموده: «اتَّقُوا مَعَاصِيَ اللهِ فِي الْخَلَوَاتِ، فَإِنَّ الشَّاهِدَ هُوَ الْحَاكِمُ.» (از معصیت خدا در خلوتگاه‌ها بپرهیزید، چرا که همو شاهد و همو حاکم و دادرس است. ) (شرح‌های حکمت: ) در رابطه با خدای سبحان فرماید: «أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ، وَجَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ، وَضَمائِرُكُمْ عُيُونُهُ، وَخَلَوَاتُكُمْ عِيَانُهُ» (اعضای شما گواهان او و‌ اندام شما سپاهیان او، ضمیر و وجدانتان جاسوسان وی و خلوت‌های شما در برابر او آشکار و عیان است. ) (شرح‌های خطبه: )
خلاء به معنای مکان فارغ است. «جُثَّةً خَلاَءً» «بدن خالی از روح» (شرح‌های خطبه: )


واژه خُلُوّ سی و پنج بار در نهج آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۶۳.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۱۲۹.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۷، خطبه ۱.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۹، خطبه ۱.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۰، خطبه ۱.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۵، خطبه ۱.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۴۴.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۷۵.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۹۶.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۳۳۴.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۷۶.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۸۳، حکمت ۵۵.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۶۴، حکمت ۶۰.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۷۸، حکمت ۶۰.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷، حکمت ۶۰.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۰.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۰.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۳۷۱.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۹۸.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۹۶.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۱، حکمت ۱۹۱.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۹۸، حکمت ۲۰۱.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۵، حکمت ۲۰۱.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۳، حکمت ۲۰۱.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۶.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۸۶.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص۵۵۵.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۷۲.    
۲۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۲۱.    
۳۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۵۵، حکمت ۳۱۵.    
۳۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۳۱، حکمت ۳۲۴.    
۳۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۳۲، حکمت ۳۲۴.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۱۹، حکمت ۳۲۴.    
۳۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۴.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۸۵.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۴، ص۶۲۱.    
۳۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۱۲.    
۳۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۲۳۶.    
۳۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۰۶، خطبه ۱۹۹.    
۴۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۰۶، خطبه ۱۹۴.    
۴۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۸، خطبه ۱۹۹.    
۴۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۹۵، خطبه ۱۹۹.    
۴۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۳۹.    
۴۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۴۸.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۷۴۸.    
۴۶. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۲، ص۳۴۳.    
۴۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۲۰۳.    
۴۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۱۸، خطبه ۱۴۹.    
۴۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۴۶، خطبه ۱۴۵.    
۵۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۷، خطبه ۱۴۹.    
۵۱. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۱۵، خطبه ۱۴۹.    
۵۲. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۸۳.    
۵۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۹۰.    
۵۴. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۷۱۵.    
۵۵. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۲۳.    
۵۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۲۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خلوّ»، ج۱، ص۳۶۳.    






جعبه ابزار