خُلَفاءَ الاَرض (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خُلَفاءَ الاَرض:(يَجْعَلُكُمْ خُلَفاء الْأَرْضِ) «خُلَفاءَ الاَرض» «
خلفاء» جمع «
خليف»، و
خليف و
خلیفه هر دو به معنى «جانشين و نماينده» است و نيز
اشاره كرديم كه بعضى «خلائف» را جمع «
خليف و
خليفه» هر دو دانسته‌اند.
به موردی از کاربرد «
خُلَفاءَ الاَرض» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَمَّن يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاء الْأَرْضِ أَ إِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَليلًا مّا تَذَكَّرونَ) «يا كسى كه دعاى مضطر را هنگامى كه او را بخواند اجابت مى‌كند و ناراحتى او را برطرف مى‌سازد، و شما را
خلفاى زمین قرار مى‌دهد؛ آيا معبودى با خداست؟! كمتر متذكّر مى‌شويد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ) آن‌چه از سياق استفاده مى‌شود اين است كه: مراد از
خلافت،
خلافت زمينى باشد كه خدا آن را براى انسان‌ها قرار داده، تا با آن
خلافت در زمين و هر چه مخلوق زمينى است به هر طورى كه خواستند تصرف كنند.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
منظور از جملۀ
(خُلَفاءَ اَلْأَرْضِ) در آيۀ
(وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ اَلْأَرْضِ) ممكن است به معنى ساكنان زمين و صاحبان آن باشد، چرا كه خدا با آن همه
نعمت و اسباب رفاه و آسايش و آرامش كه در زمين قرار داده
انسان را حكمران اين كرۀ خاكى ساخته و او را براى سلطه برآن آماده كرده است.
مخصوصا هنگامى كه انسان در اضطرار فرومى‌رود و به درگاه خدا رو مى‌آورد و او به لطفش بلاها و موانع را بر طرف مى‌سازد، پايه‌هاى اين
خلافت مستحكم‌تر مى‌شود (و از اين جا رابطۀ ميان اين دو بخش از آيه روشن مى‌شود).
و نيز ممكن است
اشاره به اين باشد كه خدا ناموس
حیات را چنين قرار داده كه دائما اقوامى مى‌آيند و جانشين اقوام ديگر مى‌شوند كه اگر اين تناوب نبود تكاملى صورت نمى‌گرفت.
بنابراين،
(خُلَفاءَ اَلْأَرْضِ) به معنى «
خلفاء فى الارض» است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «
خلفاء الارض»، ج۱، ص ۷۲۹.
