• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَلْب (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَلْب (به فتح خاء و سکون لام) از واژگان نهج البلاغه به معنای حیله کردن در منطق است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: مِخْلَب (به کسر میم و سکون خاء) ناخن هر درنده و خُلّب (به ضم خاء و تشدید لام) ابری را گویند که باران ندارد و با نمود خود حیله می‌کند. این واژه هفت بار در نهج البلاغه آمده است.



خَلْب به معنای حیله کردن در منطق آمده است. «خلب فلانا خلبا: خدعه بمنطقه و لسانه و امال قلبه بالطف القول». مِخْلَب: ناخن هر درنده، خواه زمینی باشد یا پرنده، جمع آن مخالب است، چون صاحب ناخن، شی‌ء را بوسیله آن به طرف خود میل می‌دهد و می‌کشد. خُلّب ابری را گویند که باران ندارد و با نمود خود حیله می‌کند همچنین است برق خلّب.


امام علی (علیه‌السلام) در رابطه با دنیا فرموده: «فَإِنَّ بَرْقهَا خَالِبٌ، وَنُطْقَهَا كَاذِبٌ، وَأَمْوَالَهَا مَحْرُوبةٌ» «برق دنیا حیله‌گر است در ابر آن باران نیست، گفته‌اش دروغ و اموالش تاراج شده است.» (شرح‌های خطبه: )
خلّب ابری را گویند که باران ندارد و با نمود خود حیله می‌کند همچنین است برق خلّب، در دعای استسقاء فرموده: «وَأَنْزِلْ عَلَيْنَا سَمَاءً مُخْضِلَةً...غَيْرَ خُلَّب بَرْقُهَ، وَلاَ جَهَام عَارِضُهَا، وَلاَ قَزَع رَبَابُهَا» «خدایا بر ما فرست آسمانی که تر کننده است و بی‌باران نیست برق آن و خالی نیست ابر آن.» (شرح‌های خطبه: )
مخالب به معنی ناخن‌ها و چنگال‌ها، پنج بار به کار رفته است، آن حضرت به عمرو بن عاص می‌نویسد: «فَإِنَّكَ جَعَلْتَ دِينَكَ تَبْعاً لِدُنْيَا امْرِىء ظَاهِر غَيُّهُ... وَطَلَبْتَ فَضْلَهُ، اتِّبَاعَ الْكَلْبِ لِلضِّرْغَامِ، يَلُوذُ إلَى مَخَالِبِهِ، وَيَنْتَظِرُ مَا يُلْقَى إِلَيْهِ مِنْ فَضْلِ فَرِيسَتِهِ» «تو دینت را فروختی به دنیای مردی که ضلالتش آشکار است، باقی مانده و نیم خورده او را طلب کردی همانطور که سگ در پی شیر است، به چنگال‌های او پناه می‌برد و منتظر است چیزی از طعمه او پیشش‌ انداخته شود.» (شرح‌های نامه: )


واژه خلب هفت بار در نهج آمده است. و واژه مخالب به معنی ناخن‌ها و چنگال‌ها، پنج بار به کار رفته است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۵۲.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۴۵، خطبه ۱۹۱.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۵۹، خطبه ۱۸۶.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۸۴، خطبه ۱۹۱.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۳، خطبه ۱۹۱.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۷۰.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۳۸۸.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۳۴۰.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۱، ص۲۵۴.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۲۲.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۶۷، خطبه ۱۱۴.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۲۶، خطبه ۱۱۳.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۷۲، خطبه ۱۱۵.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۵۵، خطبه ۱۱۵.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸۵.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۱۳۷.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۸۱.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۶۷.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۶۷، نامه ۳۹.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۷۱، نامه ۳۹.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۱۱، نامه ۳۹.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۳، نامه ۳۹.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۳۸.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۳۹.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۰، ص۱۰۳.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۷۰.    
۲۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۶۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خلب»، ج۱، ص۳۵۶.    






جعبه ابزار