خَبَتْ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَبَتْ:
(کُلَّمٰا خَبَتْ زِدْنٰاهُمْ سَعِیراً) خَبَتْ: در اصل از مادۀ «خبو» (بر وزن علوّ) به معنی «فرونشستن و خاموش شدن زبانۀ آتش» است این واژه فقط یک‌بار در
قرآن مجید آن هم در همین آیۀ مورد بحث آمده است.
این آیه دربارۀ
کیفر مجرمان و
گمراهان است که جایگاه همیشگی آنها
دوزخ است و آتشش همچون آتش‌های
دنیا نیست که سرانجام به خاموشی گراید، بلکه آن‌چنان که
خداوند می‌فرماید: «... هر زمان التهاب و آتش آن فرونشیند شعلۀ تازه‌ای برآن می‌افزاییم»
به موردی از کاربرد خَبَتْ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ مَن يَهْدِ اللّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِيَاء مِن دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى وُجُوهِهِمْ عُمْيًا وَ بُكْمًا وَ صُمًّا مَّأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ كُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَاهُمْ سَعِيرًا.) (هر كس را خدا
هدایت كند، هدايت يافته واقعى اوست؛ و كسانى را كه به سبب اعمال‌شان گمراه سازد، سرپرستانى هدايت كننده غير خدا براى آنها نخواهى يافت؛ و
روز قیامت، آنها را بر صورت‌های‌شان محشور مى‌كنيم، در حالى كه نابينا و
گنگ و كرند؛ جايگاهشان دوزخ است؛ هر زمان آتش آن فرونشيند، شعله سوزانى بر آنان مى‌افزاييم!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: پس در اين
کنایه، افزون بر اينكه كنايه بليغ‌تر از
تصریح است، تهديد
کفار است به شر مكان و به عذاب اليم و نيز در معناى احتجاجى است بر
ضلالت آنان، چون هيچ ضلالتى بدتر از اين نيست كه انسان با صورت، خود را روى زمين بكشد و بدون اينكه جايى را ببيند پيش برود و هيچ نداند كه به كجا منتهى مى‌شود و در پيش رو با چه چيزهايى مواجه مى‌گردد و اين ضلالتى كه در حشرشان بر صورت، به سوى
جهنم دارند مجسم و ممثل ضلالتى است كه در دنيا داشتند براى اينكه در دنيا هم به بيراهه مى‌رفتند و هيچ توجهى به صداى
انبیاء كه راهداران سعادت بشرند و از هر طرف ايشان را صدا مى‌زدند نمى‌كردند. پس مثل اينكه فرموده: اينها گمراهانى هستند كه در روز حشر بر صورتهايشان محشور مى‌شوند و كسى به چنين بلايى مبتلا نمى‌شود مگر آنكه در دنيا از گمراهان باشد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «خَبَتْ»، ج۱، ص۶۶۰.
