خوف از خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تنها
خداوند متعال شایسته
خوف است و خوف از
خداوند آثار و برکات دنیوی و اخروی فراوانی برای بندگان داد. در این مقاله آیات مرتبط با خوف از خدا معرفی می‌شوند.
فقط
خداوند، شايسته خوف و
خشیت:
۱. ... وَ إِيَّايَ فَارْهَبُونِ.
۲. ... فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِي ....
۳. إِنَّما ذلِكُمُ الشَّيْطانُ يُخَوِّفُ أَوْلِياءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.
۴. ... فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ ....
۵. ... فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ ....
۶. وَ لَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ فِي نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ.
۷. ... أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ ....
۸. ... وَ لَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ ....
۹. ... فَإِيَّايَ فَارْهَبُونِ.
۱۰. ... وَ اللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشاهُ ....
۱۱. ... وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ ....
خوف از خدا، از اوصاف
صاحبان خرد:
... أُولُوا الْأَلْبابِ وَ الَّذِينَ ... وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ....
ترس از
خداوند در نهان، از اوصاف
متقین:
... لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ ....
خوف از
خداوند، از
اوصاف مؤمنان:
۱. ... فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِي ...
سياق آيه و آيات ماقبل كه درباره تغيير قبله و خطاب به مسلمانان و مؤمنان است دليل بر اين است كه خطاب در اين آيه مربوط به مؤمنان است.
۲. ... فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.
۳. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ... الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ ....
۴. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ ....
۵. إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ ... وَ لَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ ....
داشتن خوف و
خشیت الهی، از فرمانهاى
خداوند به بندگان:
... ذلِكَ يُخَوِّفُ اللَّهُ بِهِ عِبادَهُ يا عِبادِ فَاتَّقُونِ.
تنها از خدا ترسيدن، فرمان
خداوند به
بنی‌اسرائیل:
يا بَنِي إِسْرائِيلَ ... إِيَّايَ فَارْهَبُونِ.
خوف از خدا، از
نعمتهای بزرگ خداوند:
قالَ رَجُلانِ مِنَ الَّذِينَ يَخافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمَا ....
لازمه
ایمان راستین، بيم داشتن از خدا و نهراسيدن از قدرت مشركان پيمان‌شكن:
أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْماً نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.
هراس از
مقام ربوبی خدا، از آداب توجّه و
ذکر خداوند در
صبح و
شام:
وَ اذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَ خِيفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ ....
لزوم ترس از
خداوند:
۱. ... وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ....
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ.
آگاهى همه جانبه
خداوند بر
اسرار انسان، مقتضى ترس از او:
... وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ....
جداسازى مؤمنان خداترس، از گستاخان بى‌پروا، از اهداف
آزمایشهای الهی:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ.
لزوم خوف از
خداوند در پيمان
ازدواج با
زنان در
عدّه، قبل از پايان عدّه آنان:
... وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكاحِ حَتَّى يَبْلُغَ الْكِتابُ أَجَلَهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ....
••• مذموميّت تساوى خوف از خدا، با ترس از مردم:
... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً ....
••• مذموم بودن شديدتر بودن خوف از مردم، نسبت به خوف از
خداوند:
... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ إِذا فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً ....
نترسيدن
مشرکان از
خداوند، مورد
اعتراض ابراهیم علیه‌السلام:
وَ كَيْفَ أَخافُ ما أَشْرَكْتُمْ وَ لا تَخافُونَ أَنَّكُمْ أَشْرَكْتُمْ بِاللَّهِ ما لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ عَلَيْكُمْ سُلْطاناً فَأَيُّ الْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.
تعجّب نوح علیه‌السلام از نترسيدن قومش از
خداوند:
ما لَكُمْ لا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقاراً.
از
امام باقر علیه‌السلام در تفسير آيه مذكور روايت شده كه فرمود: چرا از
عظمت خدا خوف نداريد؟
ترس از خدا در خفا و به دور از ديد ديگران، مطلوب و شايسته:
۱. الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ ...
«بالغيب» يعنى در حال خلوت و غيبت از مردم.
۲. ... إِنَّما تُنْذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ ....
۳. إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمنَ بِالْغَيْبِ ....
۴. مَنْ خَشِيَ الرَّحْمنَ بِالْغَيْبِ ....
۵. وَ أَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ.
ترس از
وعید خداوند، ارزشمند و مورد
تشویق خدا:
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ ... فَأَوْحى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ وَ لَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذلِكَ لِمَنْ خافَ مَقامِي وَ خافَ وَعِيدِ.
پيامدهاى شوم نافرمانى خدا و
رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله سزاوار بيم و خوف از او:
وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ احْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ.
خوف از
مقام خداوند، ارزشمند و مورد تشويق
خداوند:
وَ لَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذلِكَ لِمَنْ خافَ مَقامِي وَ خافَ وَعِيدِ.
امام خمینی بر اساس حالات بندگان سه مرتبه برای خوف ذکر می‌کند. خوف عامه از عذاب، خوف خاصه از عقاب و خوف اخص الخواص از احتجاب از حق‌تعالی. البته امام در جای دیگر مرتبه چهارمی نیز افزوده است و آن، خوف اولیای الهی است که از
انانیت خارج شده، جلوه‌های
عظمت و رحمت حق بر قلبشان ظهور یافته و رهبت و ترس بر آنها حاکم گشته است. به اعتقاد ایشان اختلاف مراتب به‌حسب اختلاف و حالات عابدان و سالکان و مرتبه معرفت آنهاست.
ایشان خوف حاصل برای انبیاء (علیهم‌السّلام) و اولیاء (علیهم‌السّلام) را با دیگران متفاوت دانسته است؛ زیرا این خوف پس از حال صحو به دست می‌آید و کامل‌ترین مرتبه خوف است.
امام خمینی
رهبت را نوعی خوف برآمده از تجلی جلال و جمال حق بر قلوب اولیای الهی می‌داند که مراتبی دارد و در تجلیات افعالی و اسمائی به دست می‌آید. در مرتبه اخیر آن که رهبت حقیقی است، پای انانیت و نفسانیت در کار نیست و مقام فنای رهبت و ازاله خوف است که در نهایت به اقتضای بعضی آیات الهی نظیر آیه
(اَلا اِنَّ اَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ) اولیای خدا به آن می‌رسند. نقطه مقابل رهبت، جرئت است و در مقابل هر درجه از درجات رهبت، درجه‌ای از جرئت است.
ازاین‌رو خوف‌های حاصل برای انبیاء کمّل و اولیاء بزرگ، که پس از حال صحو برای آنها حاصل می‌شود با خوف دیگران که محتجبین هستند، می‌توان فرق روشنی گذاشت. امام خمینی مبادی خوف پسندیده را توجه به نقصان و قصور ذاتی انسان و یا تفکر در شدت عذاب و خطرهای زمان حیات و مرگ و مناقشات حساب و میزان می‌داند به اعتقاد ایشان خوف عارفان ناشی از تجلی جلالی و
عظمتی الهی است؛ اما منشا خوف ناپسند را قصور
عقل و مقهوریت در برابر واهمه و یا علاقه و دلبستگی به دنیا می‌باشد. امام خمینی خوف را ترس از حق‌تعالی می‌داند که از تجلی جلال الهی می‌باشد این خوف سرچشمه تمام بیماری‌های روحانی است و سبب می‌شود انسان مؤمن توجه بیشتری به اموری همچون عذاب و عقاب و شدت گرفتاری مرگ و برزخ و قیامت داشته باشد.
ترس از خدا، عامل پرهيز از بديها:
۱. يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ....
۲. وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ.
امام صادق عليه‌السلام درباره آيه مزبور فرمود: آن كس كه بداند
خداوند او را مى‌بيند و كلام وى را مى‌شنود و اين دانستن او را از اعمال زشت باز دارد، همان كسى است كه از مقام
خداوند ترسيده و
نفس خود را از
هواپرستی باز داشته است.
خوف و خشيت از
خداوند، سبب اجتناب از
دین‌فروشی:
... فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ لا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلًا ....
خداترسى، سبب اجتناب از
آدم‌کشی:
لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي ما أَنَا بِباسِطٍ يَدِيَ إِلَيْكَ لِأَقْتُلَكَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ.
ترس شیطان از خدا، سبب تبرّى او از
انسان کافر و اجتناب از همكارى با وى:
كَمَثَلِ الشَّيْطانِ إِذْ قالَ لِلْإِنْسانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قالَ إِنِّي بَرِي‌ءٌ مِنْكَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ.
ترس از
خداوند، درپى‌دارنده
دوری از حرام الهی:
۱.وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما عَرَّضْتُمْ بِهِ مِنْ خِطْبَةِ النِّساءِ أَوْ أَكْنَنْتُمْ فِي أَنْفُسِكُمْ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ سَتَذْكُرُونَهُنَّ وَ لكِنْ لا تُواعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّا أَنْ تَقُولُوا قَوْلًا مَعْرُوفاً وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّكاحِ حَتَّى يَبْلُغَ الْكِتابُ أَجَلَهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ....
۲.يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ... وَ احْذَرُوا ....
۳. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْ‌ءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ.
خوف شيطان از خدا، سبب تبرّى او از مشركان و اجتناب از همكارى با آنان:
وَ إِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ وَ قالَ لا غالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَ إِنِّي جارٌ لَكُمْ فَلَمَّا تَراءَتِ الْفِئَتانِ نَكَصَ عَلى عَقِبَيْهِ وَ قالَ إِنِّي بَرِي‌ءٌ مِنْكُمْ إِنِّي أَرى ما لا تَرَوْنَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ ...
مرجع ضمير در «لهم»، مشركان است.
خوف از خدا، مايه پرهيز از پذيرفتن
ولایت کافران:
لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْ‌ءٍ ... وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ....
ترس از مقام
خداوند، مانع
هواپرستی:
وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى.
در تفسير آيه گفته شده كه انسان قصد معصيت مى‌كند و پس از به ياد آوردن مقام الهى براى
حساب قیامت آن معصيت را ترك مى‌كند.
ترس از پروردگار، زمينه
ایثار و
اطعام خالصانه به
نیازمندان:
وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ مِسْكِيناً وَ يَتِيماً وَ أَسِيراً إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا يَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِيراً.
ترس از پروردگار، سبب اجراى
اوامر الهی:
يَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ.
ترس از خدا، عامل پذيرفتن انذارهاى او:
۱. ... إِنَّما تُنْذِرُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ ....
۲. إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمنَ بِالْغَيْبِ ....
۳. إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشاها.
ترس از خدا، موجب نيل به
رحمت الهی:
... أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ فِي نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ.
خداترسى، زمينه بهره‌مندى از
معارف الهی:
وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى وَ هارُونَ الْفُرْقانَ وَ ضِياءً وَ ذِكْراً لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ.
ترس از
خداوند، از عوامل پايبندى به
پیمانهای الهی:
... وَ أَوْفُوا بِعَهْدِي ... وَ إِيَّايَ فَارْهَبُونِ.
خوف از خدا، زمينه پذيرش پيامهاى الهى در
تورات:
وَ لَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ فِي نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ.
خوف عاقلان از خدا، مايه
پندپذیری آنان:
... إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ وَ الَّذِينَ ...وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ....
متّقیان خائف از
خداوند، پندپذير نسبت به
تورات:
وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى وَ هارُونَ الْفُرْقانَ وَ ضِياءً وَ ذِكْراً لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ.
••• خشيّت از
خداوند، سبب پذيرش
پندهای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ الذِّكْرى سَيَذَّكَّرُ مَنْ يَخْشى.
••• بهره‌مند شدن خداترسان از پندهاى پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله:
أَوْ يَذَّكَّرُ فَتَنْفَعَهُ الذِّكْرى وَ هُوَ يَخْشى.
•••
پندپذیری از قرآن، بر اثر خوف از
وعید خدا:
... فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخافُ وَعِيدِ.
••• تنها
خائفان از
عظمت و هيبت
خداوند، پندپذير از قرآن:
ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى إِلَّا تَذْكِرَةً لِمَنْ يَخْشى.
ترس از مقام و وعيد
خداوند، عامل بهره‌مندى از
امداد الهی و
پیروزی بر دشمن:
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ أَرْضِنا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنا فَأَوْحى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ وَ لَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذلِكَ لِمَنْ خافَ مَقامِي وَ خافَ وَعِيدِ.
خوف از
خداوند، عامل تسليم شدن
کالب و
یوشع در برابر
موسی علیه‌السلام:
وَ إِذْ قالَ مُوسى ... يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَرْتَدُّوا عَلى أَدْبارِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ قالَ رَجُلانِ مِنَ الَّذِينَ يَخافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمَا ادْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبابَ فَإِذا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّكُمْ غالِبُونَ ....
خوف و خشيّت از
خداوند، سبب تأثّر شديد از
قرآن و معارف آن:
۱. اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ....
۲. لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ....
خوف از خدا، درپى‌دارنده
تسبیح و
ستایش او از سوى
فرشتگان:
وَ يُسَبِّحُ ... وَ الْمَلائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ ....
ترس از خدا، عامل دستيابى به خشنودى او:
... رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ ... ذلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ.
••• فرو ريختن سنگها و خشوع آنها، از خشيت الهى:
... وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ ... وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ....
••• از هم پاشيده شدن و
خشوع کوهها، از خشيّت الهى، در صورت
نزول قرآن بر آنها:
لَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ....
جايگزينى انبيا پس از
هلاکت ظالمان از سوى
خداوند، بر اثر
خوف انبیا از مقام و
عظمت الهى:
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ أَرْضِنا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنا فَأَوْحى إِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِينَ وَ لَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذلِكَ لِمَنْ خافَ مَقامِي وَ خافَ وَعِيدِ.
ترس از خدا، واداركننده عالمان به
داوری براساس كتابهاى آسمانى:
إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فِيها هُدىً وَ نُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هادُوا وَ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ اللَّهِ وَ كانُوا عَلَيْهِ شُهَداءَ فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَ اخْشَوْنِ وَ لا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلًا وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ.
خشيت الهى، عامل رسيدن به
رستگاری:
وَ مَنْ ... وَ يَخْشَ اللَّهَ وَ يَتَّقْهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ.
خشيّت از خدا، زمينه‌ساز سرعت و سبقت در انجام دادن نيكيها:
إِنَّ الَّذِينَ هُمْ مِنْ خَشْيَةِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ وَ الَّذِينَ يُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلى رَبِّهِمْ راجِعُونَ أُولئِكَ يُسارِعُونَ فِي الْخَيْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ.
سجود ملائکه، برخاسته از خشيت آنان از
خداوند:
وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ ... وَ الْمَلائِكَةُ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ يَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ....
ترس از
خداوند، شجاعت‌آفرين و خنثى‌كننده
هراس از دشمن:
قالَ رَجُلانِ مِنَ الَّذِينَ يَخافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمَا ادْخُلُوا عَلَيْهِمُ الْبابَ فَإِذا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّكُمْ غالِبُونَ وَ عَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.
خوف و خشيت الهى، موجب
عبرت‌آموزی:
إِنَّ فِي ذلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ يَخْشى.
ترس از
عظمت خداوند، زمينه‌ساز استفاده از كتابهاى آسمانى:
... أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ فِي نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ.
خوف و خشيت از خدا، عامل
نیک‌فرجامی:
وَ الَّذِينَ ... وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ... أُولئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ.
بيم از خدا، مايه
هدایت:
۱. ... أَخَذَ الْأَلْواحَ وَ فِي نُسْخَتِها هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ.
۲. إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ ...وَ لَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسى أُولئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ.
اعتقاد به بازگشت
انسان به سوى
خداوند، مقتضى ترس و پرهيز از قهر او:
... وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ.
اعتقاد به حضور اعمال بد و خوب انسان در
قیامت، عامل ترس و پرهيز از
قهر خداوند:
يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ ....
ایمان، عامل خشيت از
خداوند:
۱. ... وَ خافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.
۲. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ ....
۳. ... فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.
تقوا، از عوامل خداترسى:
... لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ ....
••• توجّه به ربوبيّت فراگير
خداوند، عامل ترس از او و پرهيز از
قتل:
لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقْتُلَنِي ما أَنَا بِباسِطٍ يَدِيَ إِلَيْكَ لِأَقْتُلَكَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ.
••• توجّه به
ربوبیّت خداوند از سوى
شیطان، عامل ترس وى از
خداوند:
كَمَثَلِ الشَّيْطانِ إِذْ قالَ لِلْإِنْسانِ اكْفُرْ فَلَمَّا كَفَرَ قالَ إِنِّي بَرِي‌ءٌ مِنْكَ إِنِّي أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِينَ.
••• توجّه به علم همه جانبه
خداوند بر
اسرار انسان، مقتضى ترس و پروا داشتن از او:
... وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي أَنْفُسِكُمْ فَاحْذَرُوهُ ....
•••
علم و
آگاهی، عامل خوف و خشيت از خدا:
... إِنَّما يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ ....
توجّه به
قهّاریّت خدا، سبب ترس از او:
يَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ...
«من فوقهم» اشاره به قهّاريّت خدا و سببيّت آن در ترس از او دارد.
توجّه به كيفر سخت
خداوند، سبب ترس از او:
... إِنِّي أَخافُ اللَّهَ وَ اللَّهُ شَدِيدُ الْعِقابِ.
سخن نرم و شايسته به هنگام تبليغ، از عوامل خداترسى:
فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَيِّناً لَعَلَّهُ ... يَخْشى.
هدایت، مايه خشيت انسان از خدا:
وَ أَهْدِيَكَ إِلى رَبِّكَ فَتَخْشى.
پاداش خوف از خدا (قرآن)
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۳، ص۱۸۲، برگرفته از مقاله «خوف از خدا». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
