• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خُطْوَه (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خُطْوَه (به ضم خاء و سکون طاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای فاصله میان دو پا در راه رفتن و جمع آن خُطُوات است. خَطْوه (به فتح خاء و سکون طاء) به معنای یک گام و جمع آن خَطَوات (به فتح خاء و طاء) است. این واژه هفت بار در نهج البلاغه آمده است.



خُطْوَه به معنای فاصله میان دو پا در راه رفتن آمده است. خَطْوه (به فتح خاء و سکون طاء) به معنای یک گام است. جمع اولی خُطُوات و دوّمی بر وزن صربات است.


امام علی (علیه‌السلام) شنید که برخی از اهل بصره باز به فکر شورش هستند بر آنها به نوشت: «فَإِنْ خَطَتْ بِكُمُ الاُْمُورُ الْمُرْدِيَةُ... إِلَىُ مُنَابَذَتِي وَخِلاَفِي، فَهَا أَنَاذَا قَدْ قَرَّبْتُ جِيَادِي، وَرَحَلْتُ رِكَابِي» «از گناهکاران عفو کردم، از فرار کنندگان شمشیر را برداشتم، از توبه کنندگان توبه را پذیرفتم، اگر کارهای مهلک و آراء سفیه و خطای ظالمانه شما را به ترک طاعت من وادار کند، این منم که اسبم را نزدیک کرده و شترم را جهاز نهاده عازم بصره‌ام.» (شرح‌های نامه: ) «خطت بکم» یعنی راه برد شما را.
و نیز فرموده: «وَلَيْسَ لِلْعَاقِلِ أَنْ يَكُونَ شَاخِصاً إِلاَّ فِي ثَلاَث: مَرَمَّة لِمَعَاش، أَوْ خُطْوَة فِي مَعَاد، أَوْ لَذَّة فِي غَيْرِ مُحَرَّم.»(عاقل سزاوار نيست كه جز براى سه منظور مسافرت كند: اصلاح امور زندگى، و يا قدمى در راه آخرت برداشتن، يا لذت در راه غير حرام.) (شرح‌های حکمت: )
و باز فرموده: «نَفْسُ الْمَرْءِ خُطَاهُ إِلَى أَجَلِهِ» «نفس‌های شخص، قدم برداشتن‌های اوست به سوی اجلش.» (شرح‌های حکمت: ) «خطا» (به ضم اوّل) جمع خطوه است.
در یکی از روزهای صفین به یاران خود فرمود: «وَنَافِحُوا بِالظُّبَا، وَصِلُوا السُّيُوفَ بَالْخُطَا، وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ بِعَيْنِ اللهِ، وَمَعَ ابْنِ عَمِّ رَسُولِ اللهِ(صلى الله عليه وآله)» «ظبا» جمع ضبّة به معنی طرف شمشیر و «خطا» جمع خطوه است یعنی «با طرف‌های شمشیرها بزنید و شمشیرها را با خطوه‌ها و قدم‌ها وصل کنید، بدانید شما زیر نظر خدا و در معیّت پسر عمّ رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستید..» (شرح‌های خطبه: ) گفته‌اند: یعنی «صلوا السیوف بالخطاء» آنست که اگر شمشیرهای شما کوتاه باشد آنها را به قدم جلو گذاشتن وصل کنید تا به دشمن برسانید.
چنانکه شاعر گفته:
اذا قصرت اسیافنا کان وصلهاخطانا الی اعدائنا فنضارب‌

ابن ابی الحدید نقل کرده: مردی از قبیله ازد شمشیری پیش مهلّب آورد و گفت‌ ای عمو این چطور شمشیری است، گفت شمشیر خوبی است ولی حیف که کوتاه است. گفت آنرا با قدم برداشتن به طرف دشمن دراز می‌کنم. مهلّب گفت: برادرزاده‌ام رفتن به چنین و آذربایجان در دندان افعی آسانتر از آن قدم است.
برای جمله امام (علیه‌السلام) معانی دیگری نیز گفته‌اند که در ابن میثم دیده شود.


واژه خُطْوه هفت بار در نهج آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۱، ص۶۶۷.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۲۶، نامه ۲۹.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۴۰، نامه ۲۹.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۹، نامه ۲۹.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۰۹، نامه ۲۹.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۷۰.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۷۲.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۹، ص۴۴۳.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۵۸.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۴.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۷۵، حکمت ۳۸۰.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۴۸، حکمت ۳۹۰.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۴۵، حکمت ۳۹۰.    
۱۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۳۸.    
۱۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۳۸.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۵، ص۲۰۵.    
۱۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۴۷۸.    
۱۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۳۸.    
۲۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۸۵، حکمت ۶۹.    
۲۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۶۶، حکمت ۷۴.    
۲۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۸۰، حکمت ۷۴.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۴۹، حکمت ۷۴.    
۲۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۷.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۶۷.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۲، ص۴۴۳.    
۲۷. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۱۰۹.    
۲۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۲۲۱.    
۲۹. شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ج۲، ص۷۷.    
۳۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۲۵، خطبه ۶۵.    
۳۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۱۱، خطبه ۶۴.    
۳۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۹۷، خطبه ۶۶.    
۳۳. محمودی، محمدباقر، السعادة، ج۲، ص۲۳۱.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۲۹، خطبه ۶۶.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۸۳.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۸۵.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۳، ص۹۶.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۲۶.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۱۷۰.    
۴۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۹۷، خطبه ۶۶.    
۴۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۸۰.    
۴۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۵، ص۱۷۱.    
۴۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۸۷.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خطوه»، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲.    






جعبه ابزار