خسروی (آبادی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خسروی، آبادی مرزی در مغرب
ایران، در استان
کرمانشاه می باشد.
آبادی خسروی در مغرب استان کرمانشاه در حدود بیست کیلومتری جنوب‌غربی شهر
قصرشیرین قرار دارد و مرکز دهستان الوند در بخش مرکزی شهرستان قصرشیرین است.
این آبادی در ارتفاع ۲۵۰ متری از سطح
دریا، در دشتی قرار دارد که فلات ایران را به جلگه
بین‌النهرین پیوند می‌دهد و میان قصرشیرین و شهر خانقین (در
عراق) گسترده است.
رود الوند یا
آب حُلْوان در جنوب خسروی، پس از مشروب ساختن آبادیهای دهستان الوند، بخشی از مرز ایران و عراق را تشکیل می‌دهد و با نام حلوان وارد
خاک عراق می‌شود.
اعتبار خسروی به جایگاه مواصلاتی و گذرگاهی آن میان فلات مرتفع ایران و جلگه پست بین‌النهرین در قدیم و نقش سوق‌الجیشی آن در سرحدّ خاک ایران و عراق در سده اخیر است. این آبادی در مسیر یکی از قدیم‌ترین راههای بازرگانی کشور قرار دارد که از گذشته محل عبور
مسافر و کالا بوده است (رجوع کنید به
پاطاق). قدمت خسروی به درستی روشن نیست اما مشخص است که از دوره صفوی به آن توجه جدّی شده است.
در دوره صفوی، کاروان‌سرای شاه‌عباسی در محل آبادی احداث شد.
در دوره
قاجار نیز کاروان‌سرای دیگری روبه‌روی کاروان‌سرای شاه‌عباسی به نام بانی آن، علیمردان‌خان (احتشام‌الملک)، احداث شد.
خسروی در
زمان ناصرالدین‌شاه، کچل‌کچل یا کچل‌کچلان نام داشته و مهم‌ترین معبر ایران برای ورود به خاک عراق بوده است.
در اوایل دوره پهلوی، مهندس حسین علی‌خان هندسی (متوفی ۱۳۱۱ش) ساختمان گمرک آن‌جا را بنا کرد
که بر توسعه خسروی تأثیر نهاد. در دهه ۱۳۳۰ش، بناهای مهم دولتی و دفاتر نمایندگان شرکتهای باربری در آن قرار داشت؛ در همین دوره خسروی ۱۵۰ سکنه داشت که به فارسی و کردی سخن می‌گفتند و
کشاورزی دیم و تولیدات دامی داشتند.
با آغاز جنگ عراق با ایران، خسروی و پاسگاههای مرزی مجاور آن در مهر ۱۳۵۹ به اشغال عراقیها درآمد
اما در ۱۳۶۰ش آزاد شد.
با خاتمه
جنگ در ۱۳۶۷ش، خسروی محل تبادل اسرای جنگی شد و نخستین گروه اسرا از آن‌جا به کشور بازگشتند.
گمرک خسروی که در جنگ از بین رفته بود، در ۱۳۷۷ش در محل فعلی احداث
و در ۱۳۸۵ش سومین گمرک کشور در جابه‌جایی
کالا به خارج از کشور شد.
در دهه‌های اخیر، خسروی با برخورداری از پایانه بین‌المللی و بزرگراه از یک سو و نزدیکی به شهرهای
کاظمین و
نجف و
کربلا عراق از سوی دیگر، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
(۱) اطلس راههای ایران، تهران: گیتاشناسی، ۱۳۸۷ش.
(۲) یداللّه افشین، رودخانه‌های ایران، تهران ۱۳۷۳ش.
(۳) ایران وزارت کشور معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری: آذر ۱۳۸۵، (تهران ۱۳۸۵ش).
(۴) خاطرات شناسایی منطقه قصرشیرین و ذهاب، به روایت احمد استادباقر و دیگران، تهیه و تدوین اصغر کاظمی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، ۱۳۷۹ش.
(۵) عبداللّه پورشفیع، بازسازی و جغرافیای شهری قصرشیرین، (تهران) ۱۳۷۴ش.
(۶) عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش.
(۷) محمد درودیان، پایان جنگ: بررسی و تحلیل رویدادهای سیاسینظامی جنگ از عملیات والفجر ۱۰ تا اشغال کویت، تهران ۱۳۸۰ش.
(۸) رزم‌آرا.
(۹) نریمان سبحانی، شهر باستانی قصرشیرین، کرمانشاه ۱۳۸۰ش.
(۱۰) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، اطلس جنگ ایران و عراق: فشرده نبردهای زمینی، ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ـ ۲۹ مرداد ۱۳۶۷، تهران ۱۳۷۹ش.
(۱۱) محمدعلی سلطانی، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (باختران)، ج ۱، تهران ۱۳۷۰ش.
(۱۲) گمرک استان کرمانشاه، ۱۳۸۹ش.
(۱۳) گمرک جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۹ش.
(۱۴) نقشه راهنمای استان کرمانشاه، مقیاس تقریبی ۰۰۰، ۱:۶۸۹، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۶ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خسروی»، شماره۷۰۷۰.
