• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خداش بن زهیر عامری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


از شاعران بزرگ و مشهور قبیله قیس و کنیه اش ابو‌ زهیر بود، شاعر جاهلی و به نظر می‌رسد که در همان دوره جاهلی در‌گذشته باشد.
[۱] ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۴۰، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
[۲] ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
[۳] حسن بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، ج۱، ص۱۸۰، در محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، چاپ ف کرنکو، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۴] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.



نام او خداش بن اَزْهَر نیز آمده است
[۵] ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، ص۳۶۶، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۶] ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ج۱، ص۲۸۱، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
که نام وی را خداش بن زهیر بن اَزْهر آورده و ظاهرآ ازهر نام جدّ اوست.
پدرش در جنگ با قریش معروف به فِجار، جنگ‌هایی که در ماه‌های حرام رخ می‌داد، کشته شد.
خود نیز از مخالفان قبیله خزرج بود.
[۷] ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
[۸] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
[۹] حسین مؤنس، تاریخ قریش: دراسة فی تاریخ اصغر قبیلة عربیة جعلها الاسلام اعظم قبیلة فی تاریخ البشر، ج۱، ص۱۸۸، جده ۱۴۰۸/۱۹۸۸.

خداش سوارکاری شجاع و در صف مشرکان شاهد جنگ حنین بود، ولی اندکی پس از آن اسلام آورد.
[۱۰] ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۴۶۲، مصر۱۳۲۸، چاپ افست بیروت.
[۱۱] عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
[۱۲] عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
[۱۳] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.

به نقلی دیگر از سزگین
[۱۴] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
وی تا ابتدای قرن اول هجری زندگی کرد.


ابن سلام جمحی در طبقات فحول الشعراء
[۱۵] ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، سفر۱، ص۱۴۳، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
نام او را در شمار شعرای رده پنجم آورده است.
ابو عمرو بن علاء (متوفی ۵۴)، ذوق و قریحه و همچنین ساختار شعری وی را بر لَبید بن ربیعه (متوفی۴۱) مقدّم شمرده است.
[۱۶] ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، سفر۱، ص۱۴۴، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
[۱۷] ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.


در برخی از منابع
[۱۸] محمد بن ابی الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیة و الاسلام، ج۱، ص۴۱۳۴۱۸، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره۱۹۸۱.    
[۱۹] حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۹۴، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
[۲۰] حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۱۰۰، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
[۲۱] ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۴۱۴۶، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
[۲۲] ابن شجری، کتاب الحماسة، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، حیدرآباد، دکن ۱۳۴۵.
ابیاتی از وی با مضامین فخر و حماسه و هجو آمده است.
[۲۳] عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.

ابو الفرج اصفهانی
[۲۴] ابو الفرج اصفهانی، ج۱۸، ص۱۳۶ـ۱۳۷.
مدحی را از اعشی به نقل از خداش آورده است.
شعر خداش در شیوه فخر و هجو مقامی والا دارد. قصیده مُجَمْهَرَة با مضمون تغزل وصف و فخر، از مشهورترین قصاید وی است.
[۲۵] فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
[۲۶] عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.

جاحظ
[۲۷] عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
[۲۸] عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
و سیوطی
[۲۹] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۶۶، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
[۳۰] عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۳۸۲، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
از ابیات خداش به عنوان شاهد لغوی استفاده کرده‌اند.


اشعار خداش از جمله اشعاری بوده که ابو سعید سُکری (متوفی۲۷۵) به جمع‌آوری آن مبادرت کرده است.
[۳۱] ابن ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۱۷۸.

دیوان وی در بیروت در ۱۴۰۱/۱۹۸۱ و بار دیگر به همت مجمع اللغة العربیة دمشق در ۱۴۰۶/۱۹۸۶ به چاپ رسید.
[۳۲] عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.


(۱) حسن بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، در محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، چاپ ف کرنکو، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۲) ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر۱۳۲۸، چاپ افست بیروت.
(۳) ابن حزم، جمهرة انساب العرب، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۴) ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.
(۵) ابن شجری، کتاب الحماسة، حیدرآباد، دکن ۱۳۴۵.
(۶) ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۷) ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
(۸) ابن ندیم، الفهرست (تهران).
(۹) ابو الفرج اصفهانی.
(۱۰) حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
(۱۱) عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، بیروت ۱۹۹۸.
(۱۲) عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
(۱۳) عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
(۱۴) حسین مؤنس، تاریخ قریش: دراسة فی تاریخ اصغر قبیلة عربیة جعلها الاسلام اعظم قبیلة فی تاریخ البشر، جده ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۱۵) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
(۱۶) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
(۱۷) محمد بن ابی الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیة و الاسلام، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره۱۹۸۱.

۱. ↑ ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۴۰، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۲. ↑ ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۳. ↑ حسن بن بشر آمدی، المؤتلف و المختلف فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم، ج۱، ص۱۸۰، در محمد بن عمران مرزبانی، معجم الشعراء، چاپ ف کرنکو، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۴. ↑ فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۵. ↑ ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، ص۳۶۶، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
۶. ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ج۱، ص۲۸۱، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.    
۷. ↑ ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۴، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۸. ↑ فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۹. ↑ حسین مؤنس، تاریخ قریش: دراسة فی تاریخ اصغر قبیلة عربیة جعلها الاسلام اعظم قبیلة فی تاریخ البشر، ج۱، ص۱۸۸، جده ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
۱۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص۴۶۲، مصر۱۳۲۸، چاپ افست بیروت.
۱۱. ↑ عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
۱۲. ↑ عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۱۳. ↑ فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۱۴. ↑ فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۱۵. ↑ ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، سفر۱، ص۱۴۳، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۱۶. ↑ ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، سفر۱، ص۱۴۴، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۱۷. ↑ ابن قتیبه، الشعر و الشعراء، ج۱، ص۴۳۰، چاپ مفید قمیحه و نعیم زرزور، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۱۸. ↑ محمد بن ابی الخطاب قرشی، جمهرة اشعار العرب فی الجاهلیة و الاسلام، ج۱، ص۴۱۳۴۱۸، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره۱۹۸۱.    
۱۹. ↑ حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۹۴، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
۲۰. ↑ حبیب بن اوس ابو تمّام، کتاب الوحشیات و هو الحماسه الصغری، ج۱، ص۱۰۰، چاپ عبدالعزیز میمنی راجکوتی، قاهره ۱۹۷۰.
۲۱. ↑ ابن سلام جمحی، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۱۴۴۱۴۶، چاپ محمود محمد شاکر، جده۱۹۸۰/۱۴۰۰.    
۲۲. ↑ ابن شجری، کتاب الحماسة، ج۱، ص۳۰ـ۳۱، حیدرآباد، دکن ۱۳۴۵.
۲۳. ↑ عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.
۲۴. ↑ ابو الفرج اصفهانی، ج۱۸، ص۱۳۶ـ۱۳۷.
۲۵. ↑ فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج۲، جزء۲، ص۱۹۵، نقله الی العربیة محمود فهمی حجازی، ریاض۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۴۱۲.
۲۶. ↑ عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.
۲۷. ↑ عمرو بن بحر جاحظ، البیان و التبیین، ج۳، ص۱۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
۲۸. ↑ عمرو بن بحر جاحظ، کتاب البخلاء، ج۲، ص۲۰۹، چاپ احمد عوامری و علی جارم، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.
۲۹. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۶۶، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
۳۰. ↑ عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، ج۱، ص۳۸۲، چاپ محمد احمد جاد المولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.
۳۱. ↑ ابن ندیم، الفهرست (تهران)، ج۱، ص۱۷۸.
۳۲. ↑ عزیزه فوال بابتی، معجم الشعراء الجاهلین، ذیل مادّه، بیروت ۱۹۹۸.


دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خداش بن زهیر عامری»، شماره ۶۹۳۹.    


رده‌های این صفحه : تراجم | شاعران عرب
جعبه ابزار