خبر و انشا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خبر و انشا، از
اسلوب معانی قرآن را می‌گویند.
«
خبر » کلامی است که ذاتا قابل اتصاف به
صدق و
کذب باشد و بتوان آن را اثبات یا رد کرد. قصد اولیه و اصلی از ایراد
جملات خبری ، انتقال پیامی به مخاطب و آگاه کردن وی از مضمون
خبر است؛ اما از
جملات خبری برای اغراض دیگری هم استفاده می‌شود که در
علم معانی بررسی می‌شود؛ یعنی گاهی مقاصد دیگری وظیفه اصلی (
اخبار) را تحت الشعاع قرار می‌دهند.
اغراض ثانوی از کلام
خبری عبارتند از:
۱. نشان دادن آگاهی گوینده به مخاطب؛
۲.
استرحام و برانگیختن
رحم و شفقت: (رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر)؛ «پروردگارا من به هر خیری که سویم بفرستی سخت نیازمندم»
؛
۳. اظهار ضعف و بیچارگی: (رب انی وهن العظم منی واشتعل الراس شیبا)؛ «پروردگارا من استخوانم سست گردیده و(موی) سرم از
پیری سپید گشته»
؛
۴. اظهار
حسرت و
حزن : (قالت رب انی وضعتها انثی)
؛
۵. اظهار
شادی و
فرح : (وقل جاء الحق وزهق الباطل ان الباطل کان زهوقا).
معانی دیگری همچون
امر ،
نهی ،
دعا و
نفرین نیز می‌تواند به صورت
خبری بیاید که در این هنگام
جمله خبری حکم
جمله انشایی پیدا می‌کند و می‌گوییم
جمله خبری در مقاصد مجازی خود جنبه انشایی می‌یابد. گفتنی است که «
نفی »، «
وعده » و «
وعید » از اقسام خبرند.
«
انشا » در لغت به معنای ایجاد، و در اصطلاح سخنی است که ذاتا دربردارنده صدق و کذب نباشد؛ زیرا در انشا از مسائل بیرونی
خبر نمی‌دهیم. بعضی گفته‌اند انشا چیزی است که مدلول آن در خارج با
کلام پدید می‌آید و گوینده با بیان خود، مقصود خود را ایجاد می‌کند؛ مثلا می‌گوید «اشتریت» و خریدن صورت می‌گیرد.
جمله انشایی دو گونه است: ۱.
انشای طلبی ؛ ۲.
انشای غیرطلبی .
«انشای طلبی» سخنی است که از ابراز آن، مطلوبی را بخواهند که هنگام طلب حاصل نیست، و آن پنج گونه است: امر؛ نهی؛
استفهام ؛
تمنی و
ندا ، که در «
تمنی » امکان حصول نیست؛ ولی بقیه موارد، امکان تحقق دارد.
«انشای غیرطلبی» سخنی است که با آن مطلوبی خواسته نشود و عبارت است از
تعجب ،
مدح ،
ذم ،
قسم ،
ترجی و
دعا .
علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «خبر و انشا».
