حیل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حیل از
واژگان نهج‌البلاغه به معنای تدبير و به كار بردن فكر است. از این مادّه دوازده مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
حیلبه معنای تدبير و به كار بردن فكر است.
بعضی از مواردی که در
نهج‌البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد.
در رابطه با اهل
غدر فرموده:
«قَدْ يَرَى الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحيلَةِ وَ دُونَها مانِعٌ مِنْ أَمْرِ اللهِ وَ نَهْيِهِ، فَيَدَعُها رَأْيَ عَيْن بَعْدَ الْقُدْرَةِ عَلَيْها.»«گاهى اوقات انسان‌هاى آگاه تحويل و دگرگونى نحوه
حیله را مى‌دانند ولى در كنار آن
امر و نهی خدا مانع مى‌شود، لذا حيله را آشكارا ترك مى‌كند بعد از قدرت داشتن بر آن.»
(شرح‌های خطبه:
)
راجع به گذشت
دنیا فرموده:
«وَصافِق لِكَفَّيْهِ، وَمُرْتَفِق بِخَدَّيْهِ وَ زارٍ عَلَی رَأْیِهِ وَ راجِعٍ عَنْ عَزْمِهِ وَ قَدْ أَدْبَرَتِ الْحیلَهُ وَ أَقْبَلَتِ الْغیلَهُ.»«ديگرى هر دو دستش را مى‌گزد و جمعى دست‌ها را از دريغ و
حسرت به هم مى‌مالند، برخى
سر را بر روى دست‌ها گذارده به فكر فرو رفته‌اند، عدّه‌اى بر اشتباهات خود
تأسّف مى‌خورند و خويش را محكوم مى‌كنند و پاره‌اى از تصميم خود بازگشته امّا راه فرار و هر نوع
حیله بسته شده و ناگهان
دنیا آن‌ها را غافلگير ساخته.»
(شرح‌های خطبه:
)
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در
حکمت ۴۰۳ می‌فرمایند:
«مَنْ أَوْمَأَ إِلَى مُتَفَاوِت خَذَلَتْهُ الْحِيَلُ.»«كسى كه به كارهاى مختلف بپردازد، نقشه‌ها و پيش‌بينی‌هايش به جايى نمى‌رسد.»
(شرح‌های خطبه:
)
از این مادّه دوازده مورد در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حیل»، ج۱، ص۳۱۹.
